'The act of playing music is the opposite of death, it's a life and hope affirming act'. Aan het woord is Maya Youssef, een jonge Syrische muzikante die in Londen leeft. In 2012 zag ze in een nieuwsuitzending op BBC hoe haar land aan flarden werd geschoten. Ze nam haar kanun (een Arabische tafelharp) op de schoot en Syrian Dreams, haar eerste eigen compositie ooit, vloeide uit haar vingers. Muziek was voor haar het enige mogelijke antwoord op wat ze beleefde. Met die muziek wilde ze niet enkel het verschrikkelijke verhaal vertellen, maar vooral hoop uitdrukken. Hoop op een toekomst. Een toekomst die even mooi moet zijn als de schoonheid die de muziek uitstraalt. Muziek en hoop, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Iedereen herinnert zich het kerstconcert in 1989 waarbij Leonard Bernstein met drie koren en drie orkesten Beethovens Negende liet klinken op de Gendarmenmarkt in Berlijn en de officiële opening van de Brandenburger Tor inhuldigde. De muur was gevallen. Duizenden mensen zongen Ode an die Freude uit volle borst mee. Het gevoel van hoop zinderde door de nieuwe natie.

Ik was in Istanbul juni 2013 temidden de Geziprotesten. Honderden inwoners bezetten het park aan het Taksimplein. Er woedde een hevige repressie. Wolken van traangas hingen over de stad. De Italiaanse pianist Davide Martello speelde een pianoconcert op het plein voor duizenden mensen. Het gevoel van samenhorigheid dat energie geeft en sterk maakt. Het was diezelfde Martello die daags na de aanslag in Bataclan in Parijs in 2015 met zijn piano voor de getroffen concertzaal Imagine van John Lennon speelde, en de aanwezigen moed en hoop gaf.

Ik sprak onlangs met Simon Plancke, een jonge drummer die vrijwilligerswerk doet in de vluchtelingenkampen in Zeebrugge, Duinkerke, Calais en Brussel. Naast zijn werk in de kampen interviewt hij de bewoners, vraagt vanwaar ze komen, wat hun dromen zijn. Hij neemt deze gesprekken op en gebruikt ze als bronmateriaal in het muziekproject Le Ravage de Ali Baba. Met zijn drie medemuzikanten verklankt hij aan de hand van composities en improvisatie een verhaal dat enerzijds de vinger op de wonde drukt maar anderzijds ook hoop en schoonheid uitstraalt.

Een tijd geleden nam Allez, Chantez haar intrek in de Handelsbeurs. Het project van Annelore Camps wil mensen samenbrengen om te zingen. Een simpel gegeven met een grote impact. Annelore stelt een playlist samen met popnummers die behoren tot het gemeenschappelijk geheugen. Ze staat op het podium met een pianist en leidt de nummers in. Ze zingt die liederen met heel haar lichaam. Ze straalt zoveel enthousiasme en goesting uit dat niemand eraan denkt om niet mee te zingen. Het publiek komt uit alle lagen van de bevolking. Er is gratis water voor diegene voor wie een pintje aan de bar geen evidente uitgave is. Er wordt gezongen met overtuiging. Delilah van Tom Jones zingen met 750 mensen, uit één luide stem. Ik kan moeilijk beschrijven wat voor een energie dat geeft, hoe goed dat doet, hoeveel lagen kippenvel het op je lijf stapelt. Het geeft je het gevoel dat je de wereld aankan. Empowerment door samen te zingen.

Hetzelfde gevoel had ik gisteravond. Ik was op het afscheidsconcert van Joan Baez op het Gent Jazz festival. Baez is een icoon uit de jaren 1960. Eén van de bezielers van het protestlied, samen met die andere bard Bob Dylan. Een muzikante én activiste. Als voorlaatste bisnummer zong ze hetzelfde Imagine waarmee Davide Martello de mensen die hadden postgevat voor Bataclan had ontroerd en hoop gegeven. Iedereen uit het publiek zong spontaan mee. Een hommage aan een grote dame en tegelijk voelt het samen zingen van dat lied met dié tekst in donkere tijden, waarnaar la Baez in haar bindteksten ook verwees, als enorm krachtig gevoel en signaal. Je verlaat blij en gezwind het festivalterrein.

Ik kan nog veel verhalen schrijven die allemaal hetzelfde vertellen. Er gaan geen grote theorieën achter schuil en je zou muziek kunnen vervangen door gelijk welke andere kunstdiscipline. De schoonheid, ook al gaat die soms gepaard met een enorme zeggingskracht, verandert een mens. Het gevoel van samen in een momentum te zitten. Van samen te delen en te beleven kan louterend werken, maar geeft ook veel kracht en hoop.

Als je de nood voelt, kom eens naar een sessie van Allez Chantez, of naar het concert van Maya Youssef of Le Ravage de Ali Baba,...

Deze bijdrage verscheen in de SamPol-zomerreeks Hoop 2019

• Hoop 2019