Mei 2019. Een week voor de federale verkiezingsresultaten bevind ik me in het nieuwe BJP-hoofdkwartier in New Delhi. Alles straalt er het strakke professionalisme uit waarmee de partij zich de afgelopen jaren op de kaart wist te zetten. Er heerst een zegezekere sfeer. Terecht, zo blijkt enkele dagen later wanneer zittend eerste minister Modi en zijn partij glorieus de absolute meerderheid halen. Na de decennialange heerschappij van de Congrespartij en een reeks opeenvolgende coalitieregeringen lijkt het tijdperk van hindoenationalistisch bewind definitief aangebroken. Of kondigen de boerenprotesten van dit nieuwe jaar het einde van de Modi-magie aan?

De afgelopen vijf jaar zag ik op vele plaatsen het hindoenationalisme langzaam maar zeker stevige voet aan de grond krijgen. De hindoeïstische middenklasse viel massaal voor Modi. Ook daarbuiten steeg zijn populariteit. De kleine man zag in Modi de redder, de leider die alles beter maakt. Zijn partij stelde zich op als een inclusieve partij, met programma's voor minder begoeden, zoals gratis gezondheidszorg en gratis LPG-aansluitingen voor families onder de armoedegrens. Die strategie legde de BJP geen windeieren. Modi kon rekenen op de steun van brede lagen van de bevolking, ook al maakte een deel van de intellectuele elite zich danig ongerust.

Fast forward naar januari 2021. India gaat het nieuwe jaar in met wereldwijd het hoogste aantal coronabesmettingen na de Verenigde Staten. De strenge nationale lockdown die Modi bruusk aankondigt, zet tienduizenden arbeidsmigranten zonder werk en inkomen. Ze trekken massaal naar huis en verspreiden zo het virus van stad naar platteland. De vrees voor honger en armoede neemt toe. De regering reageert met bijkomende fondsen voor het voedselgarantieprogramma (One Nation, One Ration Card), maar activisten vinden dat India zijn voedseloverschotten via een publiek distributiesysteem aan de behoeftigen moet uitdelen.

De onrust neemt toe. Een massaevenement van de islamitische Tablighi Jamaat in New Delhi zou verantwoordelijk zijn voor duizenden coronagevallen. Moslims zijn kop van jut, ook in media die zich normaal voorzichtig opstellen. De grootste achillespees in deze crisis is het gezondheidssysteem, dat al decennia lijdt aan een gebrek aan investeringen. De laatste dertig jaar besteedde geen enkele regering meer dan 1% van het bnp aan gezondheidszorg. Daar betalen Indiërs nu een zware prijs voor, vooral inwoners uit de armere deelstaten. India is wereldwijd wel de grootste producent van vaccins en de goedkeuring van twee vaccins biedt perspectief op een beter jaar, zegt de regering.

De laatste dertig jaar besteedde geen enkele regering meer dan 1% van het bnp aan gezondheidszorg.

Dat perspectief is welkom, want de pandemie deed de Indiase economie volgens het IMF met meer dan 10% krimpen. Alleen de landbouw wist nog te groeien. Hierdoor won de sector, goed voor 18% van het bnp en de helft van alle tewerkstelling, aan belang. Maar de boeren zijn ontevreden. Sinds november kamperen tienduizenden boeren aan de grenzen van de hoofdstad om te protesteren tegen de nieuwe landbouwwetten van de regering. Het is de grootste mobilisatie van boeren sinds de onafhankelijkheid.

Zo begint Modi 2021 op dezelfde manier als 2020: met grootschalige protesten tegen wetten die hij met zijn absolute meerderheid zonder veel overleg door het parlement loodste. Het is typerend voor de gecentraliseerde manier van regeren die Modi sinds zijn tweede ambtstermijn hanteert. Hij maakte botweg komaf met het speciale statuut van Jammu en Kashmir en amendeerde de burgerschapswet. Begin vorig jaar kwamen studenten, intellectuelen en moslims nog tegen die wet op straat. Veel commentatoren zien gelijkenissen tussen de huidige boerenprotesten en de protesten van toen. Maar deze keer is het anders. Er staat veel meer op het spel voor de regering van Modi.

Tijdens de verkiezingen van 2019 beloofde de BJP het inkomen van de boeren tegen 2022 te verdubbelen. De nieuwe landbouwwetten moeten die belofte nu waarmaken. Maar de demonstranten zien vooral winst voor de grote spelers van de agro-industrie en vrezen voor schaalvergroting. Kleine en marginale boeren zullen lijden onder de nieuwe wetten, zeggen de demonstranten. Dat in veel ruimte voor tussenkomst van de centrale regering wordt voorzien, wekt wantrouwen.

De studenten, intellectuelen en moslims die tegen de burgerschapswet protesteerden, kon de BJP negeren. Ze stellen voor de partij electoraal weinig voor. Maar de boeren die nu protesteren, zijn wel een belangrijke vote bank. In 2019 kreeg de BJP 7,3% meer stemmen van rurale kiezers in vergelijking met 2014. Die kiezers zijn grotendeels in de landbouw werkzaam. Vaak gaat het om lagere kasten en Dalits. De ideologische basis van de partij mag dan het hindoenationalisme zijn, haar absolute meerderheid heeft ze te danken aan haar inclusieve strategie, haar vermogen om deze groepen aan te spreken. Wil de BJP haar comfortabele positie behouden, dan zal ze met dit deel van haar kiezerspubliek rekening moeten houden. Dat de regering ondertussen met de protesterende boeren aan tafel zit, is dan ook geen verrassing. Voorlopig wel zonder resultaat, want Modi wil niet toegeven aan de eis van de boeren om de wetten volledig in te trekken.

Modi zal de radicale flank van de Hindutva-beweging in toom moeten houden.

2021 kondigt zich zo aan als een cruciale test voor de hindoenationalistische regering. Zal zij erin slagen om de positie die de Congrespartij decennialang innam als volkspartij over te nemen? Om dit waar te maken, zal Modi de radicale flank van de Hindutva-beweging in toom moeten houden. Het eerste anderhalf jaar van zijn regering woog die sterk door. Met de economisch moeilijke tijden in het vooruitzicht, krijgt ze wellicht minder speelruimte. Is die rechtse flank daar niet mee tevreden, dan wordt het een woelig jaar voor de regerende BJP.

Samenleving & Politiek, Jaargang 28, 2021, nr. 1 (januari), pagina 40 tot 41

• Modi
• Corona
• boeren
• India