Leefloners zijn de laatste tijd een hot item in de Wetstraat. Nationalisten en liberalen lopen voorop met forse taal: leefloners die niet werken, pakken we voortaan leefloon af. Leefloon houdt mensen weg van werk en daarom moet het bedrag lager, liefst uitbetaald in voedselbonnen en vooral minder, minder, minder.

Na de persconferentie van mijn eigen partij over asiel en migratie, kopten nogal wat onlinemedia: 'Vooruit schaft leefloon af voor nieuwkomers'. Wat ik daar als OCMW-voorzitter eigenlijk van vond, wilden ze bij Samenleving & Politiek weten.

IN LIJN MET DE ANTWERPSE BELEIDSPRAKTIJK

Spoiler alert: ik vind het vervangen van een leefloon door integratiesteun aan mensen die hier de eerste drie jaar in ons land verblijven, zoals Vooruit voorstelt, een zeer goed idee.

Om vele inhoudelijke redenen waarover straks meer, maar zeker omwille van het simpele feit dat het congresvoorstel tegemoetkomt aan een socialistische beleidspraktijk die we in Antwerpen al lang voeren en vruchten afwerpt: met bijstandssteun onder strikte voorwaarden én met voldoende mededogen, mensen helpen stappen te zetten op de sociale ladder. Met ons voorstel voor de invoering van integratiesteun voor vluchtelingen maken we meteen ook een glashelder onderscheid met voorstellen van rechtse partijen die denken dat je met stampen naar beneden mensen vooruithelpt. Bovenal, we zijn niet te beroerd om in gewijzigde omstandigheden onze eigen leefloonwet te hervormen.

Toen Johan Vande Lanotte meer dan twintig jaar geleden met de wet op maatschappelijke integratie het bestaansminimum omvormde tot leefloon, zat daarin een federale overheidsbelofte om mensen te helpen integreren via taal en werk. OCMW's kregen de uitdrukkelijke taak om mensen aan een job te helpen. Van overheidswege het recht op tewerkstelling garanderen, zoals voorzien in de grondwet. En dat doen door een geïndividualiseerd project voor maatschappelijke integratie te ontwerpen en contractueel te ondertekenen met hulpvragers.

'Voor wat, hoort wat' is geen blijk van wantrouwen in mensen of ouderwets paternalisme.

Het waren de hoogdagen van de actieve welvaartsstaat. Onder impuls van toenmalig OCMW-voorzitter, Monica De Coninck, zijn we daar in Antwerpen onmiddellijk en vol ambitie mee aan de slag gegaan. De klassieke maatschappelijke werkers in de sociale centra werden versterkt met een bataljon aan arbeidsbegeleiders. We voorzagen taallessen en welzijnsbegeleiding op de werkvloer. 'Voor wat, hoort wat' was, en is, geen blijk van wantrouwen in mensen of ouderwets paternalisme, maar een rotsvast en ideologisch gegrond geloof in de maakbaarheid van de samenleving en de emancipatiekracht van sociale bijstand. De enige weg volgens ons, in een stad waar intussen minderheden de meerderheid vormen, om iedereen echte vrijheid te garanderen.

DE INTEGRATIEMACHINE ACHTER DE LEEFLOONWET IS COMPLEET VASTGELOPEN

Waarom wil Vooruit nu dan toch de leefloonwet, waarin voorwaarden zoals een middelentoets en werkbereidheidstoets vervat zitten, hervormen? Niet omdat we principieel een onderscheid wil maken tussen nieuwkomers en oudkomers. Niet omdat we twijfelen aan integratiebereidheid van vluchtelingen. Niet omdat we denken dat leefloonbedragen te genereus zijn. Wel omdat de integratiemachine achter de leefloonwet compleet is vastgelopen.

In Antwerpen heeft intussen twee derde van de leefloners een nationaliteit buiten de Europese Unie. Van alle vluchtelingen in onze stad moet vier op tien een beroep doen op een leefloon om te overleven. De werkzaamheidsgraad bij Belgische Antwerpenaren is 75%. Bij Antwerpenaren van buiten Europa is dat 52%. Het overgrote deel van niet-Europese vrouwen zit inactief thuis, opgesloten in niks anders dan zorgtaken. Door de spanning op de arbeidsmarkt is het aantal OCMW-tewerkgestelden (art 60) teruggevallen van 1.900 naar 1.100. De machine sputtert. Het leefloon maakt zijn belofte van maatschappelijke integratie duidelijk niet langer waar. Gelukkig wel nog de belofte om te proberen een menswaardig inkomen te garanderen.

De oorzaak ligt in de institutionele koterij die Vlaanderen met zijn integratiebeleid heeft opgezet.

De oorzaak van dit alles ligt niet in gebrek aan financiële prikkels of drang en dwangmaatregelen. De oorzaak ligt in de institutionele koterij die Vlaanderen met zijn integratiebeleid heeft opgezet. Mensen die willen integreren, zien door het bos de bomen niet meer. De werkbereidheid nagaan en de toeleiding naar werk organiseren, gebeurt vandaag ondanks alle goede voornemens nog te veel op verschillende plekken en door verschillende professionals die er niet in slagen om informatie te delen, laat staan een gezamenlijk traject naar werk uit te stippelen. VDAB en OCMW doen vaak krek hetzelfde werk. Of de een maakt afspraken waar de ander niet van af weet.

Ik merk het wekelijks tijdens hoorzittingen waarbij 'cliënten' niet meer weten waarom ze voor het OCMW moeten solliciteren, terwijl ze in begeleiding zijn bij VDAB of 'getendered' door een VDAB-partner. Bovendien heeft het nieuwe Vlaamse inburgeringsbeleid, met de nadruk op taalverwerving, een pervers effect: de laatste maanden komen vooral jonge gevluchte twintigers aankloppen bij het OCMW voor steun nadat ze een betaalde baan hebben stopgezet omdat ze nu eerst voltijds Nederlands denken te moeten leren. Ze verlaten de arbeidsmarkt om drie jaar taallessen jaar te volgen.

INTEGRATIESTEUN IN PLAATS VAN LEEFLOON

Te veel vluchtelingen komen onmiddellijk na hun erkenning aankloppen bij het OCMW. De leefloonvoorwaarden die wij stellen, worden te vaak doorkruist of gedoubleerd door (vaak goedbedoelde) integratie- en opleidingstrajecten van andere instanties. Met een hervorming van het nieuwkomerstraject wil Vooruit die eerste drie jaren waarin vluchtelingen uiteraard veel opleiding en begeleiding nodig hebben op tal van levensdomeinen, radicaal sectorale schotten tussen uitvoeringspartners opheffen.

Met een hervorming van het nieuwkomerstraject wil Vooruit radicaal sectorale schotten tussen uitvoeringspartners opheffen.

Te beginnen met heel dat traject opnieuw gratis te maken. De geldelijke integratiesteun die we daaraan koppelen, zal – net zoals met het leefloon – voorwaardelijk worden toegekend maar uiteraard wel met de garantie op een menswaardig inkomen. Je kan niks leren, je activeert niet, je integreert niet wanneer je financiële stress ervaart. Daarvoor zijn we niet blind. Maar woorden doen ertoe. Door te spreken van integratiesteun schurken we voor de doelgroep van vluchtelingen net veel dichter aan bij de oorspronkelijke bedoeling van de wet op maatschappelijke integratie.

Tot spijt van wie het benijdt, iets wat de Franstaligen in ons land al langer voorzagen. Ze vonden nooit een goede vertaling voor het woord 'leefloon'. In Brussel en Wallonië spreekt men dan ook over een 'revenu d'intégration'. Met onze integratiesteun hernieuwen we een overheidsbelofte om vluchtelingen daadwerkelijk te integreren. Meer dan aan hun kant, zal het aan overheidskant verregaande inspanningen vergen om te ontkokeren en slagkrachtig integratiediensten te hervormen. Ik juich dat toe.

PITTIG MAAR BELEEFD DEBATTEREN

Disclaimer. De pers zoekt naar aanleiding van de vele voorstellen die Vooruit doet, koortsachtig naar controverse. Het vervult me met trots te melden dat we als socialisten in staat zijn om lokaal, intern, elk in zijn of haar afdeling, pittig maar beleefd te debatteren, van mening te verschillen en finaal in consensus suggesties ter verbetering te doen. Dat dat denkwerk geen krantenkoppen haalt, sterkt me in de overtuiging dat onze beweging eindelijk klaar is om het heikele politieke thema migratie complexloos te schoeien op authentieke socialistische leest. Daarin hebben we van niemand lessen te krijgen.

THEMA: DE KOERS VAN CONNER

• ANNE VAN LANCKER - Stevig, maar ook solidair met mensen op de vlucht?
• BIEKE VERLINDEN - Maak van kinderopvang een motor van gelijkheid
• MARC LE BRUYN - De twijfels van een langjarig partijlid
• JEROEN HOREMANS, WARD VAN HASSEL - De basisbaan: an offer they can't refuse

• migratie
• Conner Rousseau
• Vooruit