Het regeerakkoord van De Wever I leest niet bepaald als een rooskleurig sprookje. De nieuwe federale regering belooft geen ambitieuze luchtpaleizen of gouden bergen. Integendeel, de tekst van het regeerakkoord lijkt er bijna genoegen in te scheppen de somberheid van het hedendaagse België te beklemtonen. Net zoals middeleeuwse vorsten en keizers geen vooruitgang beloofden, maar in tijden van verval en desintegratie slechts konden trachten een stukje van de Romeinse glorie te herstellen, lijkt De Wever I niet vooruit te kijken, maar vooral de achteruitgang af te willen remmen. Als we duwen waar het pijn doet, dan is dat omdat we niet anders kunnen, omdat het moet, omdat we onze verantwoordelijkheid nemen, klinkt het. Terwijl de rest van de wereld haar soberheidsfase doormaakte na de financiële crisis van 2008, brengt De Wever I ze met de overtuiging van een late bekeerling uiteindelijk ook naar België.

Het verdict van de nieuwe federale regering over de Belgische economie is dan ook hard. Te weinig concurrentieel, te weinig activering, te weinig efficiëntie bij de overheid, en te weinig innovatie en ondernemerschap. Voeg daar de context van een dreigende handelsoorlog, een AI-wedloop tussen de VS en China aan toe, en de toekomst ziet er weinig rooskleurig uit. In die context ziet De Wever I slechts één mogelijke oplossing: het verhogen van de productiviteit. In navolging van de VS, want “de voorbije 25 jaar groeide de Amerikaanse economie dubbel zo snel als de Europese dankzij een hogere productiviteitsgroei,” zo lezen we in het regeerakkoord (p. 8).

Tussen 2007 en 2016 ging het vermogen van 80% van de Amerikanen er zelfs op achteruit, terwijl enkel de rijkste 20% er op vooruit gingen.

Niet enkel haar naam, maar ook inhoudelijke inspiratie is de nieuwe regering dus transatlantisch gaan zoeken. Inderdaad, de Amerikaanse economie groeide de voorbije decennia veel sneller dan de Europese. De vraag is echter of dat het daarom een na te volgen recept oplevert. Tijdens diezelfde periode ging de welvaart van de gemiddelde (mediane) Amerikaan er immers veel minder duidelijk op vooruit. Tussen 2007 en 2016 ging het vermogen van 80% van de Amerikanen er zelfs op achteruit, terwijl enkel de rijkste 20% er op vooruit gingen. Niet enkel relatief gezien ging het aandeel van de armste en middelste lagen van de Amerikaanse bevolking in het inkomen en vermogen er op achteruit, maar ook in absolute zin ging het hen allesbehalve voor de wind. De door Arizona bejubelde groei was er dan ook bij uitsteek één die dusdanig scheef verdeeld was dat ze de gemiddelde Amerikaan niet ten goede kwam.

De vaststelling dat economische groei niet vanzelf naar beneden sijpelt, en dat hoogtij niet alle boten optilt, zou intussen gemeengoed mogen zijn. Toch houdt Arizona er een hoogst selectieve en lezing van de recente Amerikaanse economische geschiedenis op na. Zo wordt het een geschiedenis die zich aan verhoogd tempo dreigt te herhalen. Een verhoogde productiviteit, aangezweept door AI en deregulering, biedt helaas geen enkele garantie op meer koopkracht of welvaart voor de modale Belg – daar is de VS het beste bewijs van.

De groei van de extreme ongelijkheid in de VS – net als in de meeste andere landen in de wereld – tijdens de voorbije decennia knipt niet alleen het verband door tussen groei en welvaart voor de modale burger. Ze ondermijnt ook het verstandshuwelijk tussen kapitalisme en democratie dat de naoorlogse wereld gekenmerkt heeft. Aan het eind van de 20^ste eeuw leek het heel even alsof de geschiedenis in die optimale wisselwerking tussen groei en herverdeling haar definitieve plooi gevonden had. Maar vandaag is het hard ontwaken bij de vaststelling dat het om niet meer dan ijdele wensdroom ging.

Tijdens de inauguratie van Donald Trump zaten niet de belangrijkste ministers op de eerste rij, maar wel de rijkste mannen van de VS.

Tijdens de inauguratie van Donald Trump zaten niet de belangrijkste ministers of verkozen politici op de eerste rij, maar wel de rijkste mannen van de VS: Bezos, Zuckerberg, Pichai en Musk. Die laatste werd ook belast met de taak om als onverkozen consultant de Amerikaanse overheid drastisch te ontvetten, waardoor aan niemand verantwoording verschuldigde externe consultants nu de meest gevoelige data doorspitten op zoek naar bestedingen die hen niet bevallen. Zelfs de buitenlandse agenda van Trump kan moeilijk los worden gezien van de militaire startups die zich in Silicon Valley gevormd hebben tijdens de voorbije jaren. De mate waarin een kleine elite van extreem rijke oligarchen de politiek beheerst in de VS, betekent een definitieve breuk met zowel de praktijk als het ideaal van de liberale democratie.

Dat Vooruit en CD&V hard onderhandeld hebben voor de toevoeging van sociale accenten aan het regeerakkoord, lijdt geen twijfel. Maar zal die pleister op een steeds diepere wonde volstaan om hun kiezers te blijven overtuigen? Dat het federale regeerakkoord zich vandaag zorgen maakt over productiviteit en economische groei, maar oorverdovend stil is wanneer het gaat over de verdeling van die groei belooft weinig goeds. Voor socialistische ministers met bevoegdheden als Sociale Zaken, Armoedebestrijding en Gelijke Kansen wacht daar alvast een complexe opdracht. Het falen van Bidens halfslachtige anti-trustpolitiek in het bestrijden van ongelijkheid en het overtuigen van kiezers, suggereert dat een halfslachtig beleid van symptoombestrijding een onverstandige progressieve strategie zou zijn. Voor het streven naar gelijke kansen en een rechtvaardiger economie bestaan er nochtans beproefde en progressieve recepten die tijdens een groot deel van de 20^ste eeuw voor minder ongelijkheid en meer groei gezorgd hebben.

Als de Arizona-regering werkelijk gelooft dat we afstevenen op een economische depressie, kan ze misschien ook inspiratie uit de New Deal.

Als de Arizona-regering werkelijk gelooft dat we afstevenen op een economische depressie, kan ze misschien ook inspiratie putten uit het Amerikaanse antwoord op de Grote Depressie van de jaren ’30. De New Deal die door president Franklin Delano Roosevelt uitgerold werd, focuste zich in tegenstelling tot het beleid van zijn voorganger niet op een strenger migratiebeleid als antwoord op de crisis, maar op een sterkere regulering van de economie, de uitbouw van een sociale zekerheid en meer publieke investeringen.

Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 3 (maart), pagina 16 tot 17

• Arizona
• regering-De Wever
• competiviteit