Beste minister Frank Vandenbroucke,

De laatste maanden worden we om de oren geslagen met opinies en analyses van politici die vaak geen idee hebben wat er achter de statistieken schuilt. In het regeerakkoord staat veel geschreven over de langdurig zieken. Ik wens u graag een aantal bedenkingen mee te geven, vanuit het perspectief van iemand die dagelijks met hen in contact staat.

Als Terug naar werk-coördinator zie ik elke dag mensen die worstelen met hun gezondheid en de terugkeer naar de werkvloer. In de eerste plaats wil ik benadrukken: deze personen zijn geen profiteurs. Ik zie gemotiveerde individuen die vaak een lange lijdensweg achter de rug hebben. Hun verhalen zijn getekend door talloze consultaties bij artsen, specialisten, rugscholen, kinesisten, psychiaters en psychologen. Dit zijn mensen die bekommerd zijn om hun toekomst.

Het debat over langdurig zieken wordt, volgens mij, al maanden op de verkeerde manier gevoerd.

Het debat over langdurig zieken wordt, volgens mij, al maanden op de verkeerde manier gevoerd. De focus zou niet moeten liggen op hoe we hen zo snel mogelijk uit de ziekteverzekering krijgen, maar op hoe we ervoor zorgen dat minder mensen ziek worden en zich moeten beroepen op een ziekteuitkering.

Een beleid dat inzet op de preventieve aanpak van gezondheidsproblemen is daarom onontbeerlijk. De nieuwe focus op disciplinering en sanctionering in het regeerakkoord bekijk ik daarom met argusogen. Want om van re-integratie een succes te maken, is vertrouwen cruciaal. Ik vrees dat veel van onze leden nu met wantrouwen en achterdocht op gesprek zullen verschijnen. De wortel is weggenomen en de stok is een pak zwaarder geworden.

De afbouw van landingsbanen, de verhoging van de pensioenleeftijd, … deze zaken zorgen voor nog meer druk op oude werknemers, die al oververtegenwoordigd zijn binnen de arbeidsongeschiktheid. Dit is niet mijn mening, maar een analyse die ook het RIZIV maakt. Organiseer trajecten waarin zij als mentor aan de slag kunnen en pas de jobinhoud aan hun noden. Zo kan deze groep oudere werknemers langer actief blijven, wat ook goed is voor de interne kennisoverdracht. Als ze uitvallen, organiseren we zelf de braindrain.

Ruwweg een derde van de personen die langdurig arbeidsongeschikt zijn, hebben te kampen met psychische aandoeningen. Voor deze mensen kan een ondoordachte terugkeer naar werk schadelijk zijn. Zonder aanpassingen aan de werksituatie is herval vaak een logisch gevolg, met een verwoestend effect op het zelfvertrouwen. De afstand tot de werkvloer wordt hierdoor alleen maar groter. Bij burn-out weten we ondertussen dat rust nodig is, maar dat volledig herstel pas mogelijk is met een geleidelijke terugkeer naar het werk. Met één grote kanttekening: er moeten aanpassingen gebeuren op de werkvloer. Werkschema, jobinhoud, werkdruk, ... Zonder redelijke aanpassingen zal overspanning zich snel opnieuw voordoen.

Muscoselotale aandoeningen zijn goed voor een ander derde van de groep zieken, denk aan bouwvakkers of zorgkundigen met rugproblemen. Voor hen is het van essentieel belang dat zij de kans krijgen zich te herscholen of heroriënteren om via die manier op zoek te kunnen gaan naar een plek op de arbeidsmarkt die minder fysieke arbeid vereist. Vaak kan dit aan de hand van korte, competentieversterkende trajecten die de kans op een duurzame tewerkstelling vergroten.

Ook het aantal gedeeltelijke werkhervattingen stijgt jaar na jaar, van 12,89% in 2019 naar 15,95% in 2023.

Ook het aantal gedeeltelijke werkhervattingen stijgt jaar na jaar, van 12,89% in 2019 naar 15,95% in 2023. Deze tool vormt een essentieel onderdeel van het re-integratiebeleid. Maar tegelijk vinden veel mensen zonder traject of intensieve begeleiding hun weg terug naar het werk, vaak met afstemming op de werkvloer en de arbeidsarts. Dit onderstreept het belang van maatwerk: elke situatie vraagt om een gerichte aanpak.

Aanvankelijk was men sceptisch over de meerwaarde van de Terug naar werk-coördinatoren, maar deze werd snel duidelijk. De informatie die adviserend artsen normaal in een korte tijd moeten verwerken, wordt nu gedeeld met een geïnformeerde collega die er de tijd voor kan nemen. De tijd nemen om aan vertrouwen te bouwen om van die werkhervatting een succes te maken.

Werkgevers voor een langere periode mee verantwoordelijk houden voor de betaling van het gewaarborgde loon lijkt me een evidentie. Ze zullen gemotiveerder aan de slag gaan met hun re-integratiemiddelen via de arbeidsartsen. Want waren die trajecten tot enkele jaren voordien niet verdoken ontslagmachines? De loskoppeling van de medische overmacht aan die formele trajecten was een goede zet. Ik lees graag dat er meer inzet zal zijn om de interne mobiliteit te verbeteren en men pas op de tweede plaats zal kijken naar externe mobiliteit.

Uit de Terug naar werk-barometer kunnen we afleiden dat het aantal aanmeldingen vanuit de ziekenfondsen bij VDAB in stijgende lijn zit. Onze samenwerking met VDAB en haar partners verloopt goed. Hoewel er soms obstakels zijn, zijn die niet onoverkomelijk. Uiteindelijk willen we allemaal het beste voor onze leden en zij voor hun klanten.

Maar mensen terug naar de arbeidsmarkt begeleiden kost tijd, energie en middelen. Dat regel je niet door te dreigen, wel door te luisteren. Want mensen die op het einde van hun latijn zitten, hebben niets aan een zoveelste spreuk van uw premier.

Ik nodig de critici uit om de oefening omgekeerd te maken: niet hoe we langdurig zieken snel uit de ziekteverzekering krijgen, maar hoe we een samenleving organiseren waarin minder mensen uitvallen en zinvol kunnen blijven werken.

De jacht lijkt geopend en een aantal van uw collega’s binnen de coalitie zijn uit op de uitholling van het middenveld.

De jacht lijkt geopend en een aantal van uw collega’s binnen de coalitie zijn uit op de uitholling van het middenveld. Minister Vandenbroucke, ik hoop dat u de expertise van de ziekenfondsen om met deze complexe doelgroep aan de slag te gaan, blijvend zal erkennen en beschermen.

Met vriendelijke groeten,
Mats Wosky

Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 3 (maart), pagina 48 tot 49

• Arizona
• regering-De Wever
• langdurig zieken