Met afschuw. Zo hebben we bij Greenpeace de eerste 100 dagen van Trumps tweede termijn als president van de Verenigde Staten gevolgd. Niet met ongeloof. Zij die nog verrast zijn geweest in de eerste maanden van Trump II, hebben de afgelopen acht jaar niet goed opgelet. Het was voorspelbaar hoe dit zou verlopen. Met de voeten vooruit, onbeschaamd en met uitsluitend de belangen van de miljardairs in zijn administratie en in de fossiele industrie – ook zijn grote donoren – voor ogen. Maar met een wispelturige bullebak als Trump aan de knoppen, blijft het wel erg moeilijk de langetermijngevolgen van zijn beleid nu al in te schatten. Wat we wel al kunnen doen, is de schade opmeten na die eerste 100 dagen. En die is ook op vlak van klimaat en energie al niet meer te overzien.

Ik doe toch een poging.

DEMOCRATIE ONDER DRUK

Maar waar te beginnen … Misschien toch eerst even een iets bredere blik dan enkel de klimaat- en milieu-impact van Trumps eerste 100 dagen. Greenpeace strijdt immers niet alleen voor het milieu, maar ook voor sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, vrije meningsuiting en het recht op protest. Dat nog eens 4 jaar Trump een serieuze test zou betekenen voor de ‘checks and balances’ in de VS stond in de sterren geschreven. Maar het tempo waaraan Trump en zijn trawanten inbeuken op de fundamenten van de rechtsstaat in de VS tart alle verbeelding. Universiteiten, middenveld en zelfs rechters krijgen het hard te verduren. Iedereen die niet past in de ‘MAGA’-ideologie lijkt vogelvrij verklaard te zijn, en vooral de kwetsbaren in de Amerikaanse samenleving dreigen hiervan de dupe te worden. Mensenrechten zijn voor deze mensen niets meer dan een vodje papier. Trumps niets ontziende politiek, die schaamteloos cadeaus uitdeelt aan de rijken, zet de Amerikaanse democratie op een hellend vlak en vergroot de ongelijkheid.

Iedereen die niet past in de ‘MAGA’-ideologie is vogelvrij, en vooral de kwetsbaren in de Amerikaanse samenleving zijn hiervan de dupe.

Ook het buitenlands beleid van deze regering zet de wereld op zijn kop. Trump veegt zijn voeten aan het belang van internationale samenwerking en diplomatie, aan het belang van internationale hulp- en gezondheidsfondsen en aan het belang van bondgenootschappen. Op termijn dreigt de VS vooral zelf de nadelen te zullen ondervinden van deze isolationistische houding, maar in het proces zullen bijvoorbeeld heel wat conflicten blijven woeden, zal noodhulp uitblijven en zullen gewone burgers zware gevolgen dragen.

SLECHT NIEUWS VOOR KLIMAAT EN MILIEU

Ook voor klimaat en milieu is die ‘America First’-aanpak van Trump natuurlijk slecht nieuws. Want, net zoals in de aanpak van internationale conflicten en voor het bevorderen van vrede, is internationale samenwerking ook van groot belang voor de aanpak van grensoverschrijdende milieuproblemen (en de mensenrechtenschendingen die daar vaak mee gepaard gaan). Twee voorbeelden tonen hoe deze regering ook in dit domein brokken maakt: de terugtrekking uit het Klimaatakkoord van Parijs en de versnelling van de diepzeemijnbouw.

Klimaatakkoord van Parijs

Eén van de eerste uitvoeringsbesluiten die Trump met veel bombarie tekende, was het besluit om de VS opnieuw uit het Klimaatakkoord van Parijs terug te trekken. Trump deed dit al in zijn eerste ambtstermijn, maar president Biden trok dat nadien weer recht. Tot nu. Dat de historisch grootste vervuiler haar handen aftrekt van de internationale inspanningen om de klimaatcrisis te tackelen, is een doelbewuste verzwakking van de multilaterale aanpak die cruciaal is om een wereldwijd probleem gezamenlijk aan te pakken.

De VS voegen zich nu bij Iran, Libië en Jemen als de enige landen ter wereld die geen partij zijn in het Akkoord van Parijs.

De VS voegen zich nu bij Iran, Libië en Jemen als de enige landen ter wereld die geen partij zijn in het Akkoord van Parijs. Andere landen hebben intussen wel al hun toezeggingen aan het akkoord herbevestigd door hun nieuwe nationale klimaatplannen (NDC's) aan te kondigen in een poging om het doel van het akkoord te handhaven ondanks de terugtrekking van de VS. Maar de uiteindelijk korte afwezigheid van de VS in het Akkoord van Parijs – minder dan vier maanden, want president Joe Biden sloot zich prompt weer bij het akkoord aan toen hij begin 2021 aantrad – was wel genoeg om de wereldwijde klimaatdiplomatie te verstoren en de geloofwaardigheid van de VS op het wereldtoneel aan te tasten.

Ook nu lijken andere landen zoals Argentinië te overwegen de VS te volgen. Het binnenkort wegvallen van de (logische) grote bijdrage van de VS aan klimaatfinanciering – een belangrijk bindmiddel in de internationale klimaatonderhandelingen – zet de hele klimaatdiplomatie verder onder druk, en geeft mogelijk excuses aan andere grote vervuilers om hun verantwoordelijkheid te ontlopen.

Diepzeemijnbouw

Vorige week nog tekende Trump dan weer een uitvoeringsbesluit dat de Amerikaanse ambities voor diepzeemijnbouw in zowel nationale als internationale wateren in een stroomversnelling brengt. Hiermee dient hij in de eerste plaats de belangen van het Amerikaanse The Metal Company, dat eerder al aangaf met Trumps hulp zijn plannen voor diepzeemijnbouw te willen versnellen, wars van alle internationale regels.

Trump brengt de Amerikaanse ambities voor diepzeemijnbouw in een stroomversnelling, ondanks een wereldwijd moratorium.

Deze eenzijdige en erg controversiële beslissing dreigt de Internationale Zeebodemautoriteit van de Verenigde Naties (ISA) compleet te omzeilen. Dat is het VN-orgaan opgericht ter bescherming van de diepzee, waar landen en wetenschappers samen beslissen of internationale diepzeemijnbouw al dan niet van start kan gaan. Miljoenen burgers spraken zich al uit tegen de risicovolle en ongereguleerde diepzeemijnbouwindustrie. Ondertussen steunen al 32 landen een wereldwijd moratorium op diepzeemijnbouw.

PROJECT 2025

Dat nationaal en internationaal natuur- en klimaatbeleid vol in de vuurlinie van Trumps regering komt te liggen, mag natuurlijk niet verrassen. Deze politiek komt recht uit het draaiboek van het beruchte ‘Project 2025’, een reactionaire beleidsvisie van de conservatieve denktank The Heritage Foundation die pleit voor sterke deregulering. Ondanks het feit dat Trump zich tijdens de campagne distantieerde van Project 2025, leert analyse al snel dat zijn beleid er volledig op gestoeld is.

Het begon met de terugtrekking uit het klimaatakkoord van Parijs. Maar ook nadien is Trump blijven putten uit Project 2025, met bijvoorbeeld grote bezuinigingen op de milieu- en klimaatinspanningen van de overheid – van het ‘open for business’ verklaren van nationaal beschermde gebieden, het kelderen van meteorologische instituten of het schrappen van wetenschappers bij het Environmental Protection Agency (EPA), tot het droogleggen van tal van belangrijke onderzoeksprojecten voor milieu en klimaat.

OORLOG TEGEN HERNIEUWBARE ENERGIE

Sinds de eerste dag van zijn presidentschap voert Trump oorlog tegen hernieuwbare energie. Tegelijkertijd riep hij een “nationale energie-noodtoestand” uit als rechtvaardiging voor het verhogen van de Amerikaanse olie- en gasproductie tot boven de reeds historische niveaus die tijdens de vorige regering werden bereikt. Hij schortte ook de Amerikaanse steun op aan landen die steenkool willen uitfaseren en trok de toezegging van de VS ter waarde van 4 miljard dollar in voor steun aan ontwikkelingslanden die het meest kwetsbaar zijn voor de gevolgen van de klimaatcrisis.

Trump offert mensenlevens op in ruil voor hogere winsten voor de fossiele brandstofindustrie.

Het wordt stilaan een onuitputtelijke lijst van sabotageacties, die alleen maar kan leiden tot een weinig verrassende maar verontrustende conclusie: door het systematisch ontmantelen van inspanningen over de hele wereld om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en gemeenschappen te beschermen tegen de dodelijke gevolgen van de klimaatcrisis, offert de regering Trump met mensenlevens op – inclusief die van Amerikanen – in ruil voor hogere winsten voor de fossiele brandstofindustrie.

TARIEVENOORLOG

Ook het handelsbeleid en de tarievenoorlog die Trump gestart is, past mee in die agenda om de belangen van de fossiele industrie te dienen. Zoals al bleek uit zijn ontmoeting met Italiaans premier Meloni, maakt Trump er geen geheim van die tarievenoorlog schaamteloos in te willen zetten om andere landen en ook Europa ertoe te dwingen nog meer Amerikaans fossiel gas, en meer bepaald vloeibaar gas (LNG, of liquified natural gas) af te nemen. Omdat ‘fracking’ - een extreem vervuilende en schadelijke manier om gas te ontginnen - vooral in de VS gangbaar is, is dit ook voor het klimaat een erg slecht idee. Maar omdat Europa af probeert te geraken van Russisch gas - al lukt dat nog niet zo goed - ruikt Trump zijn kans om onze afhankelijkheid van Amerikaans gas nog verder te vergroten. Onze afhankelijkheid van fossiel gas - welke ook de bron - verzwakt Europa op het geopolitieke toneel, en dat moet tot nadenken stemmen.

Trump zet de tarievenoorlog schaamteloos in om andere landen ertoe te dwingen nog meer Amerikaans fossiel gas af te nemen.

Om in te schatten wat die tarievenoorlog voor de internationale strijd tegen de klimaatcrisis zal betekenen, is het allicht nog iets te vroeg. Experts schatten in dat investeringen in de Amerikaanse energietransitie mogelijk zullen vertragen, maar dat andere landen daar ook van kunnen profiteren. Sommigen vrezen ook dat wanneer landen geconfronteerd worden met verhoogde economische druk door tarieven, ze weleens geneigd zouden kunnen zijn om milieunormen te versoepelen om hun concurrentievermogen te behouden. Anderen schatten dan weer in dat een onvoorspelbaardere VS kansen kan creëren voor Europa om investeringen in koolstofarme energie aan te trekken en een concurrentievoordeel te behalen in de energietransitie. Ook de tarievenoorlog met China in het bijzonder kan grote gevolgen hebben voor de internationale energietransitie en wie daarin de winnaars of verliezers zullen worden. Maar ook daar zijn grote conclusies nu nog te voorbarig.

Wat wel al duidelijk werd - terwijl Trump onbeschaamd zijn miljardairsvrienden voorkennis gaf om extra miljarden te scheppen met zijn ‘tarievenspel’ - is dat die tarievenoorlog ernstige economische gevolgen heeft voor de gemiddelde Amerikaan, met naar schatting een gemiddelde belastingverhoging van bijna 1.300 dollar per huishouden in 2025.

KLIMAATCRISIS RAAST ONVERBIDDELIJK DOOR

Maar zoals Trump blijft razen, raast ook de klimaatcrisis onverbiddelijk door.

De kosten van de klimaatcrisis zullen enkel toenemen, niet in het minst in de VS zelf. Interne Amerikaanse klimaatvluchtelingen zijn intussen al een realiteit. De verzekeringssector bevindt zich in een totale crisis vanwege de gevolgen van de klimaatcrisis. Klimaatgerelateerde natuurrampen hebben de VS sinds 1980 meer dan 2.000 miljard dollar aan herstelkosten gekost. Dat zegt genoeg over de financiële last van de toenemende frequentie en ernst van natuurrampen. De Amerikaanse Kamer van Koophandel zegt dat elke dollar die wordt uitgegeven aan klimaatbestendigheid en -weerbaarheid, gemeenschappen 13 dollar bespaart aan schade, opruimkosten en economische impact. Dat onderstreept het belang van proactief investeren en klaar zijn voor de impact van de klimaatcrisis. Maar daar heeft Trump duidelijk geen oren naar.

De Amerikaanse verzekeringssector bevindt zich in een totale crisis vanwege de gevolgen van de klimaatcrisis.

De VS dreigt in de toekomst nog minder capabel te worden om antwoorden te bieden bij extreme weerfenomenen. Want bij het uitkleden van tal van Amerikaanse overheidsinstanties (DOGE) ontsnapte ook het Federal Emergency Management Agency (FEMA) – de belangrijkste rampenbestrijdingsorganisatie in de VS – niet. Zij waarschuwen voor “een snelle erosie van tools, externe partnerschappen en praktijken, en de dreigende bezuinigingen op het personeelsbestand en de uittocht van senior medewerkers”.

En het wordt nog erger. Een beetje verborgen in een uitvoeringsbesluit dat de naam “Unleashing American Energy” meekreeg, staat een richtlijn die een cruciale berekening zou wissen die de regering gebruikt om de werkelijke kosten van de klimaatcrisis voor de Amerikaanse economie te meten. Het schrappen van deze maatstaf, de “sociale kost van CO2”, zou de energie- en milieuregelgeving omverwerpen die bedoeld is om de klimaatcrisis aan te pakken, én zou op lange termijn tot gevolg kunnen hebben dat de kosten van vervuilende industrieën rechtstreeks op de Amerikanen worden afgewenteld naarmate de kosten van de klimaatcrisis stijgen.

Trump tekende een besluit dat een cruciale berekening die de regering gebruikt om de 'sociale kost van CO2' te meten, zou uitwissen.

De maatregel stelt een prijs vast voor elke ton CO2 die wordt uitgestoten, gebaseerd op de langetermijn schadedie deze naar verwachting in de toekomst zal veroorzaken. Het was het belangrijkste instrument van de overheid geworden om de economische kosten van de klimaatcrisis - zoals het opruimen na rampen of de gezondheidsgevolgen van de opwarming - af te wegen tegen de ‘last’ van regelgeving.

Het uitvoeringsbesluit gaf het Environmental Protection Agency (EPA) - dat het cijfer berekent en er voorstellen voor regelgeving op baseert - de opdracht om het gebruik van de sociale kosten van CO2 te heroverwegen met als doel het uitbannen van “misbruik” dat een “betaalbare energieproductie” in de weg staat. Weinig verrassend, maar ook deze koerswijziging komt recht uit het draaiboek van ‘Project 2025’ (zie eerder).

TIME TO RESIST

Maar is alle hoop dan verloren voor de klimaatstrijd in de VS? Er zijn gelukkig nog positieve signalen. Analyses tonen dat Trump de energietransitie weg van fossiele brandstoffen kan vertragen, maar hij kan ze niet meer stoppen. Verschillende Amerikaanse staten en lokale politici bieden ook weerwerk en zetten door met hun klimaatplannen. Ook het middenveld zet zich schrap, en plant verzet en rechtszaken.

Trump kan de klimaattransitie vertragen, maar niet meer stoppen.

Gezien de mondiale impact van de machtsgreep door Trump en zijn miljardairsclub, lijkt het niet onverstandig om ook bij ons die golf van verzet de komende jaren mee wind in de zeilen te geven. Het is #TimeToResist.

• 100 dagen Trump
• VS
• klimaat
• democratie