Rush Limbaugh, geboren in 1951 en overleden in 2021, was een Amerikaanse radiopersoonlijkheid, conservatief politiek commentator, auteur en televisieshowpresentator. Hij werd vooral bekend als presentator van The Rush Limbaugh Show, een nationaal radioprogramma dat van 1988 tot aan zijn dood liep. Limbaugh staat te boek als één van de meest invloedrijke figuren in de conservatieve beweging en in de Amerikaanse media, maar zijn carrière was omgeven door controverse omwille van zijn taalgebruik, standpunten en aanvallen op minderheden. Hij won de harten van (ultra)rechtse Amerikanen door onophoudelijk Democraten te beschimpen en desinformatie te verspreiden. Zijn rauwe stijl bood inspiratie voor de extreme retoriek die we dagelijks geserveerd krijgen door de regering-Trump. Hij is mee verantwoordelijk voor de chaos van vandaag.

Limbaugh wordt in de VS gepercipieerd als de redder van AM-radio en gezien als pionier van conservatieve talkshows op de radio. Hij begon zijn nationale uitzendingen in 1988, net nadat de Fairness Doctrine was ingetrokken, wat hem in staat stelde om zijn show te runnen zonder verplicht te zijn om tegengestelde standpunten te presenteren. Zijn succes inspireerde een golf van Amerikaanse imitators, waaronder radicaal-conservatieve figuren als Sean Hannity, Glenn Beck en Mark Levin.

Limbaughs succes toonde aan dat er een grote markt was voor conservatieve media die de gevestigde orde uitdaagden en een stem gaven aan degenen die zich niet vertegenwoordigd voelden door mainstream media. In een bevraging van Pew Research Centre uit 2014 gaven 43% van de respondenten die zich als conservatief zagen aan dat ze naar The Rush Limbaugh Show luisterden als nieuwsbron.¹ Zijn invloed was enorm. Op zijn hoogtepunt had de Amerikaanse radioshow meer dan 15 miljoen wekelijkse luisteraars.² De opkomst van ultraconservatieve talkshows op de nationale radio droegen bij aan de fragmentatie van het medialandschap en de toenemende polarisatie van de publieke opinie.

FAIRNESS DOCTRINE

Limbaughs carrière begon in de jaren 1970 als radio-dj, maar hij vond zijn ware roeping in de jaren 1980 als conservatief talkshowpresentator. De intrekking van de Fairness Doctrine door toenmalig president Reagan in 1987 was cruciaal.³ Dit was een Amerikaanse richtlijn die stelde dat controversiële opinies met betrekking tot maatschappelijke thema’s verplicht werden om hun zendtijd te delen met tegengestelde visies. Dit bewaarde de balans en nodigde uit tot een democratische debatcultuur. De afschaffing hiervan opende de deur voor meer eenzijdige politieke talkshows, en Limbaugh was één van de eersten die deze kans greep. Zijn show, The Rush Limbaugh Show, werd al snel een nationaal fenomeen.

De afschaffing van de Fairness Doctrine door Ronald Reagan opende de deur voor meer eenzijdige politieke talkshows, en Rush Limbaugh was één van de eersten die deze kans greep.

Limbaugh trok een groot publiek aan, voornamelijk bestaande uit blanke mannen ouder dan 35, met zijn uitgesproken conservatieve standpunten, scherpe kritiek op de Democratische Partij, aanvallen op de liberale elite en populistische retoriek. Hij gaf een stem aan degenen die zich niet vertegenwoordigd voelden door mainstream media, en speelde in op hun angsten en frustraties over culturele en politieke veranderingen in de VS.

'CONCEPT DOUBLING'

Het principe van ‘concept doubling’ gold als de ruggengraat van Limbaugh. Het is een retorische strategie om de interpretatie van alledaagse gebeurtenissen en begrippen te manipuleren om een vals ‘dubbel’ bewustzijn te creëren bij zijn luisteraars. Limbaugh ging als volgt te werk. Hij presenteerde twee definities van eenzelfde concept. Een ‘liberale’ en een ‘echte’ definitie. De ‘liberale’ definitie werd telkens geridiculiseerd. Om een voorbeeld te geven: de liberale interpretatie van feminisme is volgens Limbaugh een aanval op de mannelijke natuur en een poging om de rollen van mannen en vrouwen te veranderen. De ‘echte’ definitie reduceert feminisme tot een beweging van onaantrekkelijke vrouwen die toegang willen tot de mainstream.

Rush Limbaugh creëerde een ‘vals dubbel bewustzijn’ waarbij de liberale cultuur gepresenteerd werd als onderdrukker en zijn conservatieve luisteraars als onderdrukten.

Door systematisch ‘concept doubling’ in te zetten, creëerde Limbaugh een ‘vals dubbel bewustzijn’ bij zijn luisteraars. Hiervoor haalde hij de mosterd bij een concept van ‘dubbel bewustzijn’, dat onder andere door de Amerikaanse academicus W.E.B. Du Bois werd gehanteerd. Dit begrip omvat de situatie waarbij een lid van de zwarte gemeenschap in de VS zichzelf bekijkt vanuit zowel de dominante witte als vanuit de onderdrukte zwarte cultuur, en daardoor een tweeledigheid ervaart in de identiteit.⁴ Rush Limbaugh draaide deze theorie eigenlijk volledig om. Hij creëerde een ‘vals dubbel bewustzijn’ waarbij de overheersende cultuur (liberaal) gepresenteerd wordt als onderdrukker, terwijl zijn conservatieve luisteraars de rol van de onderdrukten aannemen. Dit genereerde een gevoel van slachtofferschap en rechtvaardigde de afwijzing van kritiek op de privileges van witte mannen.

Dit was natuurlijk geen onschuldige strategie. Limbaugh moedigde op deze wijze luisteraars aan om de zogenaamde ‘liberale’ definities bij voorbaat af te wijzen, zonder kritisch na te denken over de argumentatie. Het legitimeerde en bagatelliseerde discriminatie, door racisme, seksisme, enzovoort te ‘herdefiniëren’. Bovendien versterkte het bestaande vooroordelen over andersdenkenden en minderheidsgroepen. Dit spreidde het bedje voor een verdere maatschappelijke polarisatie en droeg bij aan een steeds vijandiger politiek klimaat. Het is dan ook duidelijk dat de huidige Republikeinse oorlog tegen woke minstens gedeeltelijk ontspringt aan Limbaughs bron van haat.

REPUBLIKEINSE REVOLTE

Limbaugh had een aanzienlijke invloed op de Republikeinse Partij, met name tijdens de jaren 1990. Naast zijn radioshow hostte hij ook een televisieprogramma tussen 1992 en 1996. Nadat George H.W. Bush in 1992 de verkiezingen verloor van de Democraat Bill Clinton, schreef Ronald Reagan hem een brief waarin hij Limbaugh bedankte voor zijn inspanningen om de Republikeinse principes te promoten. Reagan vervolgde met de claim dat hij er geen bezwaar tegen had dat Limbaugh de belangrijkste conservatieve stem in de VS was geworden. Limbaugh las de brief voor in zijn show, glunderend van trots. Die symbolische titel had een grote waarde binnen het conservatieve politieke spectrum. Limbaugh werd de facto de leider van de Republikeinen.

In 1992 schreef Ronald Reagan een brief waarin hij Rush Limbaugh bedankte voor zijn inspanningen om de Republikeinse principes te promoten.

Limbaugh was dan ook één van de drijvende krachten achter de 'Republikeinse Revolutie' in 1994, die de GOP na veertig jaar opnieuw de controle gaf over het Congres. Het verlies van het Congres bemoeilijkte het presidentschap van Bill Clinton. Het platform van Limbaugh werd gretig gebruikt om de Republikeinse agenda te promoten en de Democraten te demoniseren. Limbaugh genoot in conservatieve middens een groot respect en werd gezien als een cruciale schakel in het Republikeinse succes. Limbaughs populistische retoriek, aanvallen op de liberale elite en het gebruik van 'vals dubbel bewustzijn' waren voorlopers van de strategieën die later door Donald Trump zouden worden gebruikt tijdens de presidentiële campagnes van 2016, 2020 en 2024.

VULGAIR RACISME

Limbaughs carrière werd gekenmerkt door controverses vanwege zijn provocerende taalgebruik, aanvallen op gemarginaliseerde groepen en verspreiden van desinformatie. Hij gebruikte vaak stereotypen en minachtende opmerkingen. Hij ontkende de realiteit van racisme, wat leidde tot beschuldigingen van seksisme, racisme en homofobie. Het discours van Limbaugh werd als ‘vulgair racistisch’ omschreven.

Een voorbeeld hiervan was zijn herhaaldelijk gebruik van het n-woord in verwijzing naar voormalig president Barack Obama. Limbaugh gebruikte ‘radio blackface’ door zijn producer, James Golden, de rol van ‘Official Obama Criticizer’ te laten spelen.⁵ Golden/Snerdley functioneerde als een soort marionet, waarbij Limbaugh de touwtjes in handen had. Dit creëerde een situatie waarin een zwarte stem werd gebruikt om kritiek te uiten die eigenlijk van een witte man afkomstig was, wat de authenticiteit van de kritiek ondermijnde. Tijdens de eerste maanden van 2008 verklaarde hij bovendien dat er een rassenoorlog aan de gang was in de VS, veroorzaakt door toenmalige Democratische presidentskandidaten Hillary Clinton en Barack Obama.⁶ Limbaugh speelde eveneens een centrale rol in het verspreiden van de ‘birther’-beweging, die beweerde dat Obama niet in de VS was geboren en dus geen legitieme president kon zijn. De latere president Trump speelde hier ook een grote rol in.

Rush Limbaugh speelde een centrale rol in de ‘birther’-beweging, die beweerde dat Obama niet in de VS was geboren en dus geen legitieme president kon zijn.

Limbaugh was berucht om zijn controversiële uitspraken. Hij gebruikte zijn platform om Hillary Clinton aan te vallen, haar te bestempelen als ‘bitch’ en ‘lelijk’, en haar zelfs te beschuldigen van de dood van juridisch adviseur en vriend Vince Foster (die in 1993 overleed).⁷ Hij bespotte Michael J. Fox, die aan de ziekte van Parkinson lijdt, en noemde soldaten die de oorlog in Irak niet steunden ‘nepsoldaten’.⁸ Deze aanvallen, vaak doorspekt met desinformatie en samenzweringstheorieën, droegen bij aan een kil klimaat van wantrouwen en vijandigheid in de politiek. Limbaughs succes toonde aan dat opruiende retoriek en het verspreiden van angst een effectieve manier waren om een ​​trouw publiek op te bouwen.

HYPERPOLARISATIE EN ECHOKAMERS

Limbaugh speelde een belangrijke rol in de commercialisering van de 'cultuuroorlogen', waarbij hij zijn platform gebruikte om tekeer te gaan tegen feminisme, multiculturalisme en andere progressieve bewegingen. Hij presenteerde deze organisaties telkens als een bedreiging voor de waarden en de levensstijl van zijn overwegend blanke, mannelijke publiek. Diversiteit was volgens Limbaugh eigenlijk een regelrechte aanval op de VS en de Amerikaanse waarden van de gewone man. Hij speelde in op hun angsten en frustraties, en versterkte het gevoel dat ze werden aangevallen door een liberale elite. Zijn succes toonde aan dat er veel geld te verdienen was met het exploiteren van deze culturele verdeeldheid.

Limbaughs opruiende retoriek zette de toon voor een meer agressieve politieke cultuur.

Limbaughs succes droeg bij aan de fragmentatie van het medialandschap en de opkomst van 'echokamers', waar mensen alleen worden blootgesteld aan informatie die hun bestaande standpunten bevestigt. Zijn gebruik van ‘concept doubling’ creëerde een aparte realiteit voor zijn luisteraars. Limbaughs opruiende retoriek zette de toon voor een meer agressieve politieke cultuur. Zijn invloed is nog steeds voelbaar in de hedendaagse media, waar omstreden figuren als Tucker Carlson voortbouwen op zijn succesvolle formule. Limbaugh blijft een icoon voor de conservatieve beweging. Zijn retoriek heeft een blijvende invloed op de Republikeinse Partij.

PIONIER

Limbaugh cultiveerde een intieme band met zijn luisteraars, waardoor ze zich onderdeel voelden van een gemeenschap, als een soort adaptief cultureel platform. Dit wordt ook door hedendaagse podcasters in de verf gezet, en kent als benaming ‘gabfest’ of ‘chumcast⁹, dat wijst op de informele wijze waarop podcasters gepassioneerd discussiëren met gasten over verscheidene thema’s. Eén van ’s werelds meest populaire podcasts, The Joe Rogan Experience, hanteert eveneens dit concept in zijn shows.¹⁰ Kenmerkend voor dit soort platformen is de vorming van online gemeenschappen rond gedeelde waarden en interesses, zoals 'vrije meningsuiting', die dan weer bijdragen aan de verspreiding van content en ideeën. Het feit dat Joe Rogan kort voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2024 Trump uitnodigde en nadien ook voordroeg als president, had onvermijdelijk een invloed op zijn fanbase.

Rush Limbaugh heeft het medialandschap onmiskenbaar veranderd. Zijn invloed is nog steeds voelbaar, zelfs na zijn dood in 2021.

Rush Limbaugh heeft het medialandschap onmiskenbaar veranderd. Zijn invloed is nog steeds voelbaar, zelfs na zijn dood in 2021. Hij was een pionier in conservatieve talkshows op de radio en heeft bijgedragen aan de populariteit van dit format, dat zich later uitbreidde naar televisie en online platforms. Zijn carrière geldt als voorbeeld voor hedendaagse opiniemakers zoals de populaire podcastmaker Joe Rogan, met name in hun gebruik van ‘humor’ en controverse als katalysator voor succes en hun pioniersrol in hun respectievelijke mediaplatformen.

EINDNOTEN

1. Engelhardt Jeff, , Sarah Campbell, ‘False Double consciousness: Hermeneutical resources from The Rush Limbaugh Show’, Journal of Applied Philosophy, 2018.↑
2. NY Times, ‘Where will Rush Limbaugh’s 15 million listeners go now’, https://www.nytimes.com/2021/02/20/business/media/rush-limbaugh-conservative-media.html.↑
3. Swistock David, Nielsen John, Gilen Devin (2021), ‘Rush Limbaugh: History in the making’, vol.14, article 13. ↑
4. Engelhardt Jeff, Sarah Campbell, Ibid.↑
5. Nassira Nicola, ‘Black Face, White voice: Rush Limbaugh and the message of race’, Journal of Language and Politics, 2008. ↑
6. Ibid. ↑
7. Swistock David, Nielsen John, Gilen Devin (2021), Ibid.↑
8. Ibid. ↑
9. Maria Rae (2023), ‘Podcasts and political listening: Sounds, voice and intimacy in the Joe Rogan Experience’, Continuum, 37:2, pp. 182-193.↑
10. Ibid.↑

• 100 dagen Trump
• VS
• Donald Trump
• Rush Limbaugh