Wat gebeurt er als een leider de taal van zijn tegenstander overneemt? Die vraag drong zich deze week op toen NAVO-secretaris-generaal, Mark Rutte, twee opvallende communicatieve momenten beleefde met de Amerikaanse president Donald Trump. Eerst was er de inmiddels beruchte sms vol overdrijving, hoofdletters en ongefilterd gevlei: “GEEN enkele president”, “grootste overwinning”, “werkelijk buitengewoon”. Niet alleen de boodschap viel op, maar vooral de vorm. Het leek geschreven in het taalregister van Trump zelf. Wat later haakte Rutte tijdens een persmoment in op een beeldspraak van Trump, die Israël en Iran had vergeleken met vechtende kinderen op een speelplaats. Rutte glimlachte en zei: “And then daddy has to sometimes use strong language to get them to stop”. De bijna terloopse verwijzing naar Trump als 'daddy' veroorzaakte opgetrokken wenkbrauwen, omdat het opnieuw leek te bevestigen hoezeer Rutte zich communicatief aanpaste aan de retorische stijl van zijn Amerikaanse bondgenoot.

Wat bezielt een ervaren politicus als Rutte om zich van zo’n uitgesproken stijl te bedienen? Is het een zwaktebod, een buiging voor de machtigste man in de zaal? Of juist een uitgekiende strategie om diezelfde man gunstig te stemmen in een cruciale geopolitieke context? Het is alleszins een fenomeen dat beter bekendstaat als Linguistic Style Matching: het principe waarbij mensen, al dan niet bewust, de stijl van hun gesprekspartner overnemen. In onderhandelingen en conflictcontexten kan dit empathie oproepen, vertrouwen wekken en de kans op samenwerking verhogen. Wanneer een leider zich dus aanpast aan het dominante retorische register van een andere machtsfiguur, kan dat een vorm van strategisch leiderschap zijn: niet om het eigen narratief te verkondigen, maar om mee te bewegen binnen het frame van de ander.

Wanneer de imitatie al te nadrukkelijk is, ondermijnt dat de geloofwaardigheid van de spreker.

Dat gezegd zijnde: stijlmatching kent grenzen. Wanneer de imitatie al te nadrukkelijk is, ondermijnt dat de geloofwaardigheid van de spreker en dreigt communicatief gezichtsverlies. Wanneer Rutte zich uitdrukt in het typische bombastische taal van Trump, bevestigt hij impliciet diens retorische dominantie. Zeker als Trump, een meester in mediadominantie, het bericht enthousiast verspreidt als bevestiging van zijn leiderschap. En dat is precies wat er gebeurde. De inhoud van het sms-bericht werd publiek eigendom zodra Trump het online deelde. Daarmee herpositioneerde hij Rutte tot retorische bijrolspeler in zijn eigen narratief. De NAVO-top raakte zo overschaduwd door de persoonlijke profilering van Trump, waarbij Rutte’s woorden eerder dienst deden als klankbord dan als inhoudelijke inbreng.

En dat decor breidde zich verder uit. De ‘daddy’-opmerking, hoewel luchtig bedoeld, werd door Trump gretig aangegrepen: “Hij vindt me leuk,” zei hij zichtbaar geamuseerd. Wat begon als een metafoor in een luchtige uitwisseling, groeide uit tot een retorisch frame dat, bewust of niet, de indruk wekte van een leider die zich soepel plooit naar het register van zijn gesprekspartner.

Toch werpt deze communicatieve strategie ook een andere schaduw: wat als precies deze stijlmatige concessies het succes van de top mogelijk hebben gemaakt? Hoewel de sms en de 'daddy'-opmerking op sociale media bij sommigen wenkbrauwen deden fronsen, wist Rutte de top zonder incidenten te laten verlopen. Alle lidstaten ondertekenden het akkoord dat de NAVO-defensienorm naar 5% van het bbp verhoogt. Niemand liep weg. En Trump, de onberekenbare factor, bleef aan boord. Meer nog: hij nam publiekelijk ownership over de resultaten van de top, wat hem impliciet verbond aan het NAVO-pad. Door Trump vroegtijdig retorische credits te geven, committeerde Rutte hem in zekere zin aan het eindresultaat.

De vraag blijft: overstijgen Rutte’s uitspraken echt het etiket van ‘slijmerig’ of ‘onderdanig’?

Dat was geen toeval. Meerdere waarnemers stellen dat Rutte deze top tot in de puntjes had voorbereid: van het consensusklare defensievoorstel tot het zorgvuldig geregisseerde publieke schouderklopje voor Trump. Met het juiste Fingerspitzengefühl gaf Rutte Trump precies wat hij nodig had: erkenning, applaus, en een symbolische overwinning. Toch blijft de vraag: overstijgen Rutte’s uitspraken echt het etiket van ‘slijmerig’ of ‘onderdanig’? Wie de context van de NAVO-top begrijpt, ziet dat ze in elk geval functioneel waren: bedoeld om Trump gunstig te stemmen en zo de noodzakelijke diplomatieke stabiliteit te bewaren. Iedere dreiging van onvrede kon het bondgenootschap schaden. Als retorisch comfort in de vorm van bombastisch gevlei nodig is om dat te voorkomen, dan zou Rutte dat wel eens als een aanvaardbare prijs voor stabiliteit kunnen hebben gezien.

En net daarin zit de paradox van hedendaags leiderschap: het vereist de kunst om politieke doelen te bereiken via vormen van communicatie die niet altijd vanzelfsprekend aanvoelen. Rutte’s woorden aan Trump zijn in die zin geen uitglijder, maar een uiting van zijn vermogen om zich strategisch te positioneren in een politiek gevoelige realiteit.

• column
• Trump
• communicatie