De Belgische gezondheidszorg, een bastion van sociale zekerheid en toegankelijkheid, staat onder druk. Eén van de meest gevoelige en explosieve dossiers is de verloning van artsen. Minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke (Vooruit), heeft ambitieuze plannen aangekondigd om dit systeem grondig te herzien. Vanuit een maatschappij, die de nadruk legt op gelijkheid, solidariteit en toegankelijkheid van basisrechten zoals gezondheidszorg, is deze hervorming niet alleen wenselijk, maar ook noodzakelijk.

Dit artikel duikt dieper in de plannen van de minister, analyseert de sterktes en zwaktes ervan, schetst de huidige problemen met de artsenverloning en beargumenteert waarom een radicale herziening onvermijdelijk is.

ONGELIJK SPEELVELD

Het huidige systeem van artsenverloning is historisch gegroeid. Het kent een aantal fundamentele problemen die de zo geroemde principes van gelijkheid en toegankelijkheid ondergraven. We lijsten de problemen even op:

1. De discrepantie tussen de verloning van specialisten en huisartsen. Specialisten, met name in technisch hoogstaande en vaak lucratieve disciplines, genieten doorgaans aanzienlijk hogere inkomens dan andere, minder technologisch hoogstaande disciplines of dan huisartsen, die de eerstelijnszorg verzorgen en een cruciale rol spelen in de preventie en triage van gezondheidsproblemen. Deze kloof is niet altijd te rechtvaardigen door de complexiteit of werkuren. Ze creëert een onevenwicht in de aantrekkelijkheid van verschillende takken van de geneeskunde. Het gevolg is een mogelijke onderwaardering van de huisartsgeneeskunde. Dat kan de toegankelijkheid tot basiszorg bedreigen, zeker in landelijke of minder welvarende gebieden.

De kloof in verloning is niet altijd te rechtvaardigen door de complexiteit of werkuren.

1. De invloed van de honoraria op basis van verrichtingen (fee-for-service). Hoewel dit systeem transparant lijkt, kan het perverse prikkels creëren. Artsen worden betaald per geleverde prestatie, wat potentieel kan leiden tot overconsumptie van medische handelingen, onderzoeken en procedures. Dat is niet altijd in het belang van de patiënt, maar wel in het belang van het inkomen van de arts. Dit drijft de kosten van de gezondheidszorg onnodig op en kan de focus verschuiven van preventie en holistische zorg naar curatieve interventies.
2. De ongelijkheid in inkomen tussen artsen onderling. Factoren zoals de locatie van de praktijk, de specialisatie, de reputatie en de mate van concurrentie kunnen leiden tot aanzienlijke verschillen in inkomen, zelfs binnen dezelfde discipline. Hoewel een zekere mate van variatie inherent is aan een liberaal beroep, kunnen extreme verschillen als onrechtvaardig worden ervaren. Zeker wanneer de toegang tot kwaliteitsvolle zorg hierdoor wordt beïnvloed.
3. De complexiteit en ondoorzichtigheid van het systeem. De financieringsstromen zijn ingewikkeld, met verschillende actoren en regels die het moeilijk maken om de totale kosten en de verdeling van de middelen te overzien. Artsen in ziekenhuizen zien hun honoraria in mindere of meerdere mate afgeroomd door ziekenhuisdirecties, zonder duidelijke transparantie wat er met de afhoudingen wordt gefinancierd. Dit gebrek aan transparantie bemoeilijkt een efficiënte en rechtvaardige allocatie van middelen binnen de gezondheidszorg.

WAAROM EEN RADICALE REMEDIE NODIG IS

De hervorming van de artsenverloning is niet louter een kwestie van efficiëntie of kostenbeheersing, maar een fundamentele eis van sociale rechtvaardigheid.

Er is nood aan gelijkheid in toegang tot kwaliteitsvolle zorg. Een systeem dat de huisartsgeneeskunde onderwaardeert of perverse prikkels creëert voor overbehandeling, ondermijnt het principe dat elke burger, ongeacht zijn socio-economische status of geografische ligging, recht heeft op de best mogelijke gezondheidszorg.

Extreme inkomensverschillen binnen de medische wereld kunnen leiden tot spanningen en een gebrek aan solidariteit, wat de samenwerking en de kwaliteit van de zorg kan schaden. Het leidt vaak ook tot een overaanbod in lucratieve disciplines en een schaarste in minder lucratieve disciplines. Een rechtvaardiger systeem zou de focus meer leggen op het collectieve belang van de volksgezondheid.

Een systeem dat onnodige verrichtingen aanmoedigt, brengt de betaalbaarheid en duurzaamheid van het systeem in gevaar.

Een systeem dat onnodige verrichtingen aanmoedigt, draagt bij aan de stijgende kosten van de gezondheidszorg, wat uiteindelijk de betaalbaarheid en duurzaamheid van het systeem in gevaar brengt. Een hervorming die de focus verlegt naar kwalitatieve en efficiënte zorg is essentieel om de solidariteit met toekomstige generaties te waarborgen.

Er is nood aan alternatieve financieringsmodellen, zonder daarbij naar staatsgeneeskunde te gaan (zoals door de artsensyndicaten vaak luid verkondigd wordt).

De huisarts is de spilfiguur in de eerstelijnszorg. Hij verdient een waardering die overeenkomt met zijn cruciale rol in de preventie, diagnose en coördinatie van zorg. Een herziening van de verloning kan bijdragen aan een herwaardering van deze essentiële functie.

DE PLANNEN VAN MINISTER VANDENBROUCKE

Eén van de mogelijke pistes is een gedeeltelijke afschaffing van het fee-for-service systeem en de overgang naar meer forfaitaire of gemengde modellen. Dit zou de prikkel tot overbehandeling kunnen verminderen, en de focus meer op de kwaliteit en efficiëntie van de zorg leggen. Vanuit het oogpunt van een meer duurzaam en billijk systeem is dit een positieve ontwikkeling, omdat het de commerciële logica in de gezondheidszorg kan terugdringen en de nadruk legt op de behoeften van de patiënt.

Eén van de mogelijke pistes is een gedeeltelijke afschaffing van het 'fee-for-service' systeem en de overgang naar meer forfaitaire of gemengde modellen.

Een andere maatregel is het aanpassen van de honoraria voor verschillende specialismen. Met als doel de kloof tussen specialisten en huisartsen te verkleinen en zo de aantrekkelijkheid van de huisartsgeneeskunde te verhogen. Dit zou een belangrijke stap zijn in de richting van meer gelijkheid en een betere toegankelijkheid tot de eerstelijnszorg, wat een kernpunt is van een sociale visie op gezondheidszorg.

De lopende nomenclatuurhervorming zou hiervoor moeten zorgen door de verloning van artsen eerlijker te verdelen op basis van kwantificeerbare en meetbare indicatoren zoals tijd, complexiteit en risico.

Daarnaast is er absoluut nood aan meer transparantie in de financieringsstromen en een betere controle op de inkomens van artsen. Dit zou bijdragen aan een eerlijkere verdeling van de middelen en het tegengaan van excessieve verloningen, wat vanuit een maatschappelijk perspectief als onwenselijk wordt beschouwd in een publiek gefinancierd systeem.

DE KRITIEK VANUIT SOMMIGE ARTSENBANKEN

Het huidige systeem, met zijn complexe regels en vastgelegde honoraria, belemmert de vrije marktwerking in de gezondheidszorg. Dit kan leiden tot een gebrek aan concurrentie tussen artsen, wat de innovatie en kwaliteit van de zorg kan afremmen.

Hoewel het fee-for-service systeem perverse prikkels kan creëren voor overbehandeling, vrezen veel artsen dat een volledige afschaffing de prikkel voor artsen om efficiënt en productief te werken, kan verminderen. Een evenwicht vinden tussen kwalitatieve zorg en kostenefficiëntie is cruciaal.

Artsen vrezen dat de plannen van minister Vandenbroucke te veel gericht zijn op overheidsregulering en -controle.

Artsen vrezen dat de plannen van minister Vandenbroucke te veel gericht zijn op overheidsregulering en -controle. Een volledige afschaffing van het fee-for-service systeem en een te sterke nivellering van de inkomens van artsen zouden de prikkels voor innovatie en efficiëntie kunnen verminderen. Bovendien bestaat het risico dat de administratieve last toeneemt en de autonomie van de artsen wordt aangetast.

Voor de artsen is het essentieel om een evenwicht te vinden tussen de principes van de vrije markt en de noodzaak van solidariteit in de gezondheidszorg. Dit betekent dat de overheid een rol speelt bij het waarborgen van de toegang tot basiszorg voor iedereen, maar dat er tegelijk voldoende ruimte is voor marktwerking, concurrentie en keuzevrijheid.

WAT MET DE ERELOONSUPPLEMENTEN?

Ereloonsupplementen, extra kosten die artsen bovenop de officiële tarieven aanrekenen, vormen een complex en controversieel aspect van de Belgische gezondheidszorg. Hoewel ze in bepaalde omstandigheden wettelijk zijn toegestaan, roepen ze steeds meer vragen op over de rechtvaardigheid en toegankelijkheid van ons systeem.

Ze creëren een systeem waarin patiënten met een hoger inkomen betere of snellere toegang hebben tot kwaliteitsvolle zorg. De zo gevreesde geneeskunde met twee snelheden wordt hierdoor enkel maar in de hand gewerkt. Patiënten zijn vaak onvoldoende geïnformeerd over de hoogte van de supplementen en de redenen ervoor, wat leidt tot onverwachte en hoge kosten. Zorg wordt uitgesteld, zo niet afgesteld om financiële redenen.

Artsen verantwoorden vaak het vragen van ereloonsupplementen ‘à la tête du client’ omwille van zogenaamd schromelijke onderfinanciering maar vergeten vaak te verwijzen naar bepaalde zorg die op vandaag door de maatschappij als overgefinancierd wordt beschouwd. Er zijn inderdaad onevenwichten, maar de oplossing hiervoor is niet het vragen van supplementen die voor patiënt en maatschappij niet alleen onvoorspelbaar maar ook vaak niet te verantwoorden zijn.

Het Belgische gezondheidszorgsysteem is gebaseerd op solidariteit, waarbij de kosten van de gezondheidszorg worden gedragen door alle burgers. Ereloonsupplementen ondermijnen dit principe doordat ze een extra financiële last leggen bij de patiënt. Patiënten hebben recht op duidelijke en transparante informatie over de kosten van hun behandeling. Ereloonsupplementen maken de kostprijs van de zorg ondoorzichtig en onvoorspelbaar.

Er zijn wel degelijk mogelijke oplossingen hiervoor. Een debat hierover is en blijft noodzakelijk. Het vastleggen van maximumtarieven voor supplementen, het beperken van de omstandigheden waarin ze mogen worden aangerekend, en het verplicht stellen van een duidelijke en transparante communicatie naar de patiënt, zijn mogelijks een deel van de oplossing. Een radicale oplossing zou zijn om de ereloonsupplementen volledig af te schaffen en artsen uitsluitend te verlonen via de officiële tarieven. Dit zou echter een grondige hervorming van het hele gezondheidszorgsysteem vereisen.

Ereloonsupplementen leiden tot ongelijkheid, ondermijnen de betaalbaarheid van de zorg en tasten het vertrouwen in het systeem aan.

Ereloonsupplementen vormen een ernstig probleem voor de Belgische gezondheidszorg. Ze leiden tot ongelijkheid, ondermijnen de betaalbaarheid van de zorg en tasten het vertrouwen in het systeem aan. Er is een dringende noodzaak om maatregelen te nemen om deze praktijk aan te pakken. De exacte invulling van deze maatregelen vereist een zorgvuldige afweging van de verschillende belangen en een open dialoog tussen alle betrokken partijen.

QUO VADIS: DE IDEALE WERELD?

In een ideale wereld wordt gestreefd naar een evenwichtige artsenverloning die zowel de kwaliteit en toegankelijkheid van de gezondheidszorg waarborgt als de artsen eerlijk compenseert voor hun cruciale rol.

Dit houdt in dat we moeten evolueren naar een systeem dat de volgende elementen omvat:

• Artsen moeten een competitieve verloning ontvangen die hun expertise, verantwoordelijkheid en werkdruk erkent. De verloning moet op een transparante manier worden bepaald, in overleg met alle betrokken partijen.
• Het verloningssysteem moet zo zijn ontworpen dat het geen perverse prikkels creëert voor overbehandeling of het maximaliseren van het inkomen ten koste van de patiëntenzorg.
• Het systeem moet artsen aanmoedigen om kwalitatief hoogstaande zorg te verlenen, bijvoorbeeld door een deel van de verloning afhankelijk te maken van prestatie-indicatoren en patiënttevredenheid.
• Huisartsen, die een cruciale rol spelen in de preventie en coördinatie van de zorg, moeten een eerlijke verloning krijgen die hun belangrijke functie weerspiegelt.
• De kosten voor de patiënt moeten transparant en voorspelbaar zijn.
• De kosten van de gezondheidszorg moeten beheersbaar blijven, zodat kwaliteitsvolle zorg toegankelijk is voor alle burgers, ongeacht hun socio-economische status. Dit vereist een combinatie van efficiënte organisatie van de zorg, een doordachte financiering en een strikte controle van de uitgaven.
• Ereloonsupplementen moeten beheerst en zo mogelijk afgeschaft worden.

CONCLUSIE

Minister Vandenbroucke heeft ambitieuze plannen voor een hervorming van ons gezondheidszorgsysteem en meer bepaald ook voor de verloning van de artsen.

Zonder te willen streven naar een gesalarieerde arts in een staatsysteem, zijn er mogelijkheden om te gaan naar een meer evenwichtig, billijk, transparant en rechtvaardig systeem:

• Van volume naar waarde: beloon artsen op basis van gezondheidsuitkomsten, patiënttevredenheid en preventieve impact.
• Transparantie en rechtvaardigheid: maak de verloning van artsen transparanter, met duidelijke criteria en publieke rapportering. Behoud fee-for service waar nuttig en nodig. Vervang het waar het hoofdzakelijk negatieve incentives geeft.
• Meer ruimte voor preventie en eerstelijnszorg: versterk de eerstelijnszorg en introduceer een capitatiesysteem of een gemengd systeem met kwaliteitsbonus.
• Bescherming van de patiënt en toegankelijkheid: beperk supplementen, schaf ze af waar mogelijk en stimuleer geconventioneerde zorg door een aanpassing van het conventiemodel dat conventionering beloont en deconventionering ontmoedigt.
• Digitale en administratieve ondersteuning: vergoed gepast digitale consultaties en telemonitoring, en verminder administratie door slimme software.

Beloon artsen op basis van gezondheidsuitkomsten, patiënttevredenheid en preventieve impact.

De hervorming van artsenverloning in België is noodzakelijk om een eerlijker, transparanter en rechtvaardiger systeem te ontwikkelen. De voorgestelde maatregelen zullen bijdragen aan betere gezondheidsuitkomsten, hogere patiënttevredenheid en efficiëntere zorg. Het is belangrijk om deze hervormingen – in samenwerking met beleidsmakers, artsen en patiëntenorganisaties – verder uit te werken en te implementeren.

Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 6 (juni), pagina 34 tot 38

• gezondheidszorg
• artsenverloning
• ongelijkheid

GEZONDHEIDSZORG

Het gevecht van Vandenbroucke: de hervorming van de artsenverloning

Bart Demyttenaere

5 jaar eerstelijnszone: een bilan

Jan De Lepeleire, Filip Schramme, Sarah Renaerts en Ben De Wit

Waar blijft het antiracismebeleid in de ouderenzorg?

Saloua Berdai Chaouni