Eind juli trok Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen naar Donald Trumps golfresort in het Schotse Turnberry voor finale onderhandelingen met de Amerikaanse president over een handelsdeal tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. Het princiepsakkoord dat werd bereikt, is een hole-in-one voor de VS en een ongeziene afgang voor de EU.

MEGA-SLECHTE DEAL

Terwijl begin dit jaar de EU en de VS elkaars export nog aan even lage tarieven van gemiddeld minder dan 2% belastten, voorziet de deal dat Europa haar invoerheffingen op Amerikaanse goederen schrapt, terwijl de VS haar invoertarief zal verhogen naar 15% voor zowat alle Europese producten. Bovendien verbindt de EU er zich toe om tegen het einde van Trumps tweede termijn 750 miljard dollar aan Amerikaanse fossiele brandstoffen te kopen en 600 miljard dollar extra te investeren in de VS.

De Europese Unie is geplooid voor Trumps dreigement dat hij zonder akkoord Europese export zou belasten aan een tarief van 30%. Deze chantage heeft binnen de Unie sectoren als de auto-industrie en lidstaten zoals Duitsland doen lobbyen voor een akkoord tegen elke prijs. De Duitse Commissievoorzitter von der Leyen, die veel macht naar zich toetrekt binnen de EU, heeft met het Turnberry Akkoord prioriteit gegeven aan deze economische belangen op korte termijn.

Uiteraard proberen de Europese voorstanders van deze deal er een positieve draai aan te geven: het rampscenario van het opdrogen van de Trans-Atlantische handel is vermeden en de aankondigingen over Europese aankopen van Amerikaanse energie en investeringen in de VS zijn loze beloftes aan die goedgelovige Trump.

Laat je niets wijsmaken. Toen het Verenigd Koninkrijk begin mei een vergelijkbaar onevenwichtig handelsakkoord sloot met de VS, werd er in Europese kringen smalend over gedaan. Als gevolg van de Brexit hadden de Britten op hun eentje een vernederend akkoord moeten slikken. Dat zou de veel sterkere EU niet overkomen. Maar uiteindelijk is de deal die Europa heeft gesloten nog slechter dan die van het VK.

Dit handelsakkoord bevestigt Trump en zijn kiezers dat zijn politiek van brute chantage werkt.

Naast de economische impact zijn vooral de politieke gevolgen van deze deal desastreus. Dit akkoord bevestigt Trump en zijn kiezers dat zijn politiek van brute chantage werkt. Het legitimeert zijn narratief dat de VS in het verleden oneerlijk is behandeld, en dat deze akkoorden nodig zijn om dat te herstellen. De overeenkomst gaat in tegen de regels van de Wereldhandelsorganisatie, waardoor de EU verder geloofwaardigheid verliest als promotor van multilaterale normen en instellingen.

De capitulatie door de EU slaat ook het Europese zelfbeeld aan diggelen. Mark Eyskens noemde begin jaren negentig de Unie een economische reus, een politieke dwerg en een militaire worm. In de jaren nadien verkondigden Europese beleidsmakers trots dat de economische sterkte van de EU haar ook politieke invloed verleent in de wereld. Nu blijkt dat dat de Unie, ondanks haar grote en rijke markt en exclusieve bevoegdheid op vlak van handel, zelfs economisch geen vuist kan maken tegen de VS.

HOE IS HET ZOVER KUNNEN KOMEN?

De EU heeft zonder twijfel tactische fouten gemaakt. Europese beleidsmakers hebben verschillende pakketten aan vergeldingsmaatregelen tegen Trumps tarieven op tafel gelegd maar niet durven activeren. Ze hoopten dat deze terughoudendheid Trump gunstig zou stemmen om een evenwichtig akkoord te sluiten. Het was nochtans voorspelbaar dat iemand met het karakter en wereldbeeld van Trump enkel luistert naar een krachtig antwoord.

Europese besluitvormers geloofden ook dat de EU de tijd aan haar zijde had, omdat Trumps handelsoorlog gradueel tot hogere prijzen en lagere beurskoersen in de VS zou leiden. Finaal zou Trump wel chicken out. De financiële markten, ondertussen gewend aan tariefaankondigingen, leken er gerust in dat Trump wel deals zou sluiten of tarieven verder zou uitstellen. Trump heeft de stijgende beurzen als een signaal gezien dat hij rustig kon doorzetten met zijn chantagepolitiek. Ondertussen stijgt de inflatie in de VS voorlopig maar heel beperkt.

In de geopolitieke wereld van vandaag kan je geen economische reus zijn als je tegelijk een politieke dwerg en een militaire worm bent.

Maar daarnaast is de EU ook geconfronteerd met een fundamentele strategische zwakte. In de geopolitieke wereld van vandaag kan je geen economische reus zijn als je tegelijk een politieke dwerg en een militaire worm bent. Economische, militaire en diplomatieke macht zijn onvermijdelijk met elkaar vervlochten.

Op de achtergrond van de handelsonderhandelingen tussen de EU en de VS speelde de Russische agressie in Oekraïne een belangrijke rol. Europese beleidsmakers vreesden dat een escalatie van het handelsconflict met de VS Trump zou doen besluiten om de steun aan Oekraïne volledig stop te zetten. Die zwakte heeft Trump geroken en uitgebuit. Het valt nog te bezien of de onderdanigheid van de EU Oekraïne ook daadwerkelijk verder helpt.

Ondertussen stapelen de concessies die Europa moet slikken in het eerste half jaar van Trumps tweede termijn zich zo genadeloos op. Europese NAVO-lidstaten hebben beloofd hun defensie-uitgaven te verhogen van 2% naar 5%. Het zijn Europese landen die betalen voor de wapens die de VS voorlopig blijven leveren aan Oekraïne. Maar aan de onderhandelingstafel over een bestand met Rusland mogen Europese politici niet aanschuiven.

De EU staat ook aan de zijlijn bij andere acties van Trump in de Europese achtertuin, zoals de Amerikaanse bombardementen op Iran of het vredesbestand tussen Armenië en Azerbaijan dat de Amerikaanse president onlangs in het Witte Huis hielp afsluiten. De EU beperkt zich tot statements waarin het deze acties “betreurt” of “verwelkomt”, of op een moedige dag “ernstig betreurt”.

Bij de genocidale oorlog van Israël in de Gazastrook verstoppen laffe Europese politici zich maar wat graag achter de suprematie van de Verenigde Staten. Europese lidstaten hebben geen hefbomen om Israël te stoppen, zo luidt het excuus. Alleen Trump kan Netanyahu dwingen de genocide te beëindigen.

WELKE LESSEN KUNNEN WE TREKKEN?

De Europese Unie slaagt er dus niet in om een tegenmacht te bieden aan het beleid van Trump, zoals velen binnen en buiten Europa hadden gehoopt. MAGA wordt niet beantwoord door MEGA.

Tegenmacht vereist macht, en die komt de Europese Unie in domeinen zoals defensie en buitenlandse zaken tekort. Trump heeft mee een chaotische, geopolitieke wereld gecreëerd waarin bij gebrek aan deze machtsbronnen ook de economische sterkte van de EU is gedevalueerd.

Opdat de Europese Unie een progressieve rol kan spelen in de wereld, in MAGA-tijden en daarna, moet het dus sterker worden op economisch, diplomatiek en militair vlak. Dat is geen voldoende, maar wel een noodzakelijke voorwaarde voor een positieve rol van de EU op het wereldtoneel. Churchill, en later Spider-Man, zeiden dat met grote macht ook grote verantwoordelijkheid gepaard gaat. In Gaza zien we vandaag dat onmacht een excuus wordt voor onverantwoordelijkheid.

In plaats van meer militair materieel en energie te importeren uit de VS, moeten we zelf meer investeren in de Europese defensie-industrie en hernieuwbare energie.

In plaats van meer militair materieel en energie te importeren uit de VS, moeten we dus zelf meer investeren in de Europese defensie-industrie en hernieuwbare energie. In plaats van voor groei afhankelijk te zijn van export naar de VS, moeten we de vraag in Europa stimuleren. De Spaanse beslissing om de bestelling van Amerikaanse F-35 gevechtstoestellen te annuleren, is een voorbeeld van hoe het wel moet.

Het valt te hopen dat de vernederende deal die de EU met Trump heeft moeten sluiten werkt als een wake-up call en niet als een slaapmiddel om de Unie de nodige middelen te geven om eindelijk onafhankelijk te worden van de VS op economisch, diplomatiek en militair vlak.

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2025: Make Europe Great Again van Samenleving & Politiek.

• mega2025
• EU
• handel