Er moet mij iets van het hart. Als sociaal werker kom ik dagelijks in contact met mensen die soms erg diep zitten. Omwille van hun financiële situatie, hun slechte gezondheid, de taalbarrières waar ze op botsen, het feit dat ze geen woning hebben of psychisch erg kwetsbaar zijn. Allemaal unieke mensen met hun eigen problemen. Problemen die vaak, dat weten we, een maatschappelijke oorzaak hebben.

Mensen individueel helpen zonder het brede kader uit het oog verliezen, is de job van een maatschappelijk werker. Dag in dag uit. Zuchten, blazen en puffen als je voor de honderdste keer een vacature onder je neus krijgt, perfect op het lijf geschreven van de cliënt tegenover je, alleen staat er in het vet “heel goed Nederlands spreken is een must” terwijl je cliënt vloeiend Engels spreekt. Toch eens bellen naar de werkgever, toch te horen krijgen dat het onmogelijk is met deze cliënt. En toch niet opgeven, bellen of mailen met een andere werkgever want ergens is er wel eentje die zal zien dat de cliënt een witte raaf is en onze taal bijzonder moeilijk.

Ook ik stond wat met verstomming geslagen toen de federale regering in een recordtempo tegen 1 januari 2026 de werkloosheid in de tijd zou beperken en er nog aan toevoegde dat het zou dienen om meer mensen aan het werk te krijgen. Terwijl het begeleiden van werkzoekenden op Vlaams niveau zit, was er zelfs geen tijd om dingen af te spreken, het profiel van langdurig werkzoekenden te onderzoeken en een deftig plan te maken met mensen bij wie het toch zo wonderwel niet zou lukken.

De federale regering boog lichtjes toen verschillende bezorgde schepenen en voorzitters van OCMW’s uit eigen partijen luidkeels aan de alarmbel trokken. De federale buiging gaat tot op de dag van vandaag trouwens niet verder dan extra budgetten voor OCMW’s, in ruil voor meer mensen aan het werk. Waar de VDAB jaren niet in slaagde, zou nu plotsklaps wel mogelijk zijn binnen het OCMW? Met werkgevers die – kunnen we het hen kwalijk nemen – niet zitten wachten op werkzoekenden met gaten in hun cv?

Waar de VDAB jaren niet in slaagde, zou nu plotsklaps wel mogelijk zijn binnen het OCMW?

Ik word daar boos en opstandig van. Maar de federale regering trapt niet op de rem. Dat we die beperking van de werkloosheid in de tijd niet meer kunnen stoppen, daar zullen we ons bij moeten neerleggen. We kunnen roepen, protesteren en ons verzetten, maar in het huidige politieke klimaat valt dat protest op een dode steen. Dus misschien moet het anders?

Als straks een grote groep mensen hun job verliest, zullen er onder hen mensen zijn die in principe wel kunnen werken. Maar de grootste groep zijn toch mensen die door een of ander toedoen heel moeilijk werk vonden en precies daarom al zolang een uitkering krijgen. Mensen die niet toeleidbaar zijn naar werk, volgens de VDAB, maar nooit zijn overgeschakeld op een ziekte-uitkering of uiteindelijk invaliditeit. Of mensen die door een of andere tewerkstellingsmaatregel ooit voldoende gewerkt hebben om recht op een uitkering te openen, maar daarna nooit meer een job vonden omdat ze te traag, te beperkt, te weinig polyvalent bleken.

De realiteit is dat de meeste witte raven al lang werken. De mensen die nu zonder job zitten – met of zonder uitkering – hebben vaak een profiel dat niet in het standaardplaatje past. Toch hebben ook zij recht op werk. Dat stelt niet alleen het Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat is ook een kwestie van menselijkheid. Straks verliezen sommigen hun uitkering - niet omdat ze niet willen werken, maar omdat er geen plaats voor hen is.

Waarom ijveren we net niet voor werk voor iedereen? Aangepaste jobs, op maat, binnen de reguliere arbeidsmarkt door in te zetten op inclusief jobdesign?

Waarom keren we de maatschappelijke discussie niet om? Waarom ijveren we net niet voor werk voor iedereen? Aangepaste jobs, op maat, binnen de reguliere arbeidsmarkt door in te zetten op inclusief jobdesign (waarbij men uit het takenpakket van gekwalificeerde medewerkers taken distilleert om er een instapjob mee te creëren) en alle andere ondersteuningsvormen kenbaar te maken en te zorgen dat ook werkgevers hun deel van de verantwoordelijkheid nemen? Maar ook door het opschalen van sociale economie met meer ruimte voor subsidiëring van moeilijk toeleidbare werknemers. Bij SAAMO werkt men al aan het “recht op werk” binnen hun project Sterk Werk. Een mooie leidraad om mee te starten. Een inspiratiebron voor politieke partijen die het echt menen dat ze zoveel mogelijk mensen aan het werk willen. Zo laten we mensen die straks zonder uitkering vallen niet in de steek.

Begrijp me niet verkeerd: natuurlijk moeten we de sociale bescherming en de voorwaardelijkheid van rechten scherp blijven bewaken. Maar tegelijk zie ik elke dag mensen die wél willen werken, maar het niet kunnen. Mensen die aangewezen zijn op een uitkering omdat de lat zo hoog ligt. Misschien is dit het moment om die discussie te voeren. Want als we wachten, is het straks ook daar te laat.

• column
• werk
• werkloosheid
• OCMW