Met Arizona maken we een politieke omwenteling mee. Het regeringsbeleid viseert, onder de mom van goed bestuur, de zwakken in onze samenleving. In zijn ideologische pamfletten draagt onze premier, Bart De Wever (N-VA), gemeenschapszin dan wel hoog in het vaandel, zijn beleid stelt business voorop en speelt mensen onderling uiteen.

De zelfverzekerdheid waarmee het Zomerakkoord er kwam, steekt af tegen de sociale onzekerheid die het creëert. Aanvankelijk zou zelfs moederschapsrust niet meetellen voor het pensioen. Wie zwanger was, moet langer werken: veelzeggend dat zo'n idee overwogen is. De pensioendienst vreest voor juridisch drijfzand en geeft aan absoluut niet klaar te zijn om de nieuwe wetten vanaf 1 januari 2026 toe te passen, maar vindt geen gehoor. De Vergrijzingscommissie berekende dat maar liefst 40% van de vrouwen en 20% van de mannen hun pensioen zullen uitstellen. Vooral in de zorg komt dit hard aan, omdat er voornamelijk vrouwen actief zijn die dikwijls deeltijds werken om de werkdruk aan te kunnen en om werk en gezin te kunnen combineren. Klonk er ooit een applausje voor de zorghelden, nu horen we alleen: langer en harder werken!

Klonk er ooit een applausje voor de zorghelden, nu horen we alleen: langer en harder werken!

'Het is van moetens', zo verklaarde Monica De Jonghe van het VBO voldaan na het Zomerakkoord (Trends, 30/7), 'want zo goed als alle mogelijkheden om vervroegd uit de arbeidsmarkt te stappen zijn weg'. Daarmee is de inzet duidelijk: de zweep erop. Maar wie een dagje ouder is, trekt het steeds hogere ritme in onze zorginstellingen niet goed meer. Hou je daar geen rekening mee, dan zal de uitval nog toenemen. En als er steeds meer langdurig zieken zijn, wie gaat ze dan verzorgen?

SLAVEN ALS FLANDRIEN

Onze premier stak na de zomer nog een tandje bij. Hij wil van ons allemaal flandriens maken: puffend zullen we steil bergop moeten trappen. Want er komt een col hors catégorie aan, zijn metafoor voor een gat in de begroting. De noodzaak van besparen zou al een uitgemaakte zaak zijn, over de miljarden voor Oekraïne en het leger mogen we het niet meer hebben. De ceo van het VBO, Pieter Timmermans, reageerde enthousiast. Hij schreef zijn brief naar de Sint al (DS, 8/9): minder loon, meer flexibiliteit én activering. En privatiseer de publieke diensten ook maar, daar valt winst te rapen. Dat is niet de juiste weg. Als we ons onderwijs, openbaar vervoer of onze zorg verder vermarkten, dan stijgen onze facturen en verliezen we sowieso aan democratische dienstverlening. Timmermans, die zedig zwijgt over een vermogensbelasting of de escalerende belastingontwijking door de wildgroei aan managementvennootschappen, stelt doctrinair dat groei de enige optie is.

Pieter Timmermans schreef zijn brief naar de Sint al: minder loon, meer flexibiliteit én activering.

En volgens het VBO kan natuurlijk alleen de private economie daarvoor zorgen, wat van werkgevers meteen de weldoeners van onze samenleving maakt. Nochtans creëert een publieke economie ook meerwaarde en kan ze dat soms beter. Het deel van de gecreëerde rijkdom dat naar lonen gaat, zo becijferde de Nationale Bank, is sinds 2013 fors gedaald: bijna 30 miljard euro gaat niet langer naar lonen, pensioenen en sociale zekerheid, maar vloeit rechtstreeks naar aandeelhouders. Geen groei, wel gaten in de begroting.

ZIEKEN ALS ZONDEBOK

Wil je groei, dan moet je de koopkracht versterken en vermijden dat burgers in angst leven vanwege de sociale onzekerheid. De loonmatigingen en besparingen van de regering-De Wever bewerkstellingen het tegendeel.

Na het Zomerakkoord, dat werklozen en onze pensioenen aanpakte, staat in de herfst de jacht op de zieken op het politiek agenda. Minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke (Vooruit), gaat honderdduizend zieken controleren en opende daarmee wat intussen een 'moedig' debat heet. De werkgeversfederatie Voka (25/9) zag hierin een opportuniteit en stelde begeesterd in een pamflet een reset van het systeem rond ziekte-uitval voor. 'Ons systeem zelf is ziek en moet helemaal gereset worden', klinkt het. En daarmee bedoelen ze niet ons economisch systeem. Natuurlijk is het goed om na te denken over hoe we progressieve tewerkstelling en re-integratie kunnen verbeteren. Meer maatwerk is welkom, een taak voor het sociaal overleg tussen vakbonden en werkgevers. Huisartsen en mutualiteiten mag je ook op hun verantwoordelijkheden wijzen.

Het debat wordt ideologisch als je, zoals Voka, gretig aanhaalt dat langdurig zieken jaarlijks 12 miljard euro kosten, toevallig zoveel als het begrotingsgat.

Maar het debat wordt ideologisch als je, zoals Voka, gretig aanhaalt dat langdurig zieken de samenleving jaarlijks 12 miljard euro kosten, toevallig ongeveer zoveel als het begrotingsgat, en benadrukt dat dit onbetaalbaar en onverantwoord zou zijn. Zo schilder je zieken af als profiteurs, schep je een sfeer van schuld en schaamte. En leid je de aandacht weg van bijvoorbeeld de tientallen miljarden staatsteun aan bedrijven. We zouden miljarden in de ziekte-uitgaven kunnen besparen, klinkt het vervolgens, hoewel het onduidelijk is hoe dan wel. Want net zoals bij langdurig werklozen is wie geen ziekte-uitkering meer krijgt op het OCMW aangewezen. De sociale uitgaven zullen zo in verhouding allicht minder dalen dan dat de armoede stijgt. Een leefloon ligt weliswaar lager en die periodes tellen niet meer mee voor het pensioen. Mislukt het activeren, dat lijkt het dat je als overheid toch aan het saneren bent, al was het op de kap van de zwaksten.

STATISTISCHE HOCUS-POCUS

Volgens minister Vandenbroucke moeten we zieken wel activeren, want 'anders laten we ze in een verdomhoekje zitten'. Zo lijkt het wantrouwen van zieken bovenal een nobele aangelegenheid, waarbij we voorbij de taboes ongemakkelijke waarheden onder ogen moeten durven zien. Die hervormersretoriek staat soms haaks op de wetenschappelijke realiteit. Arbeidseconoom Stijn Baert opperde in De Afspraak dat België Europees koploper inactiviteit is. Ook Voka beweert in haar resetpamflet dat 'België het tweede hoogste aantal arbeidsongeschikten in heel Europa kent', om enkele zinnen verder al te stellen dat 'we kampioen zijn in ziekte-uitval op het werk.' Maar waarop zijn deze claims gebaseerd?

Volgens het ene onderzoek ben je langdurig ziek na één maand, volgens het andere vanaf zes maanden of een jaar. Er circuleren ook verschillende definities voor inactieven of invaliden. In ons land doet het getal van een half miljoen zieken de ronde, louter op basis van wat het Riziv uitkeert. Het juiste aantal langdurig zieken ligt hoger. In Nederland betalen werkgevers twee jaar door voor hun zieke werknemers - 23 maanden langer dus, een idee voor de reset van Voka? - wat weer tot andere cijfers leidt. Lidstaten die hun ziektecijfers op basis van uitgaven berekenen, zien die cijfers dalen zodra ze sociale saneringen doorvoerden. Volgens deze cijferlogica is de kampioen langdurig zieken mogelijks het land dat het beste voor zijn zieken zorgt.

Volgens demograaf Patrick Deboosere zijn er simpelweg geen vergelijkbare cijfers tussen landen omdat definities en wetgeving verschillend zijn.

Volgens demograaf Patrick Deboosere zijn er nochtans simpelweg geen vergelijkbare cijfers tussen landen omdat definities en wetgeving verschillend zijn. Verhoog je de pensioenleeftijd, dan stijgen de ziektecijfers in de statistieken automatisch mee. Wie landen met een andere pensioenleeftijd naast elkaar stelt, vergelijkt dus appelen met peren. Onze Hoge Raad voor de Werkgelegenheid gebruikt inzake langdurig zieken de LFS-cijfers van Eurostat, maar … die bevraging meet vooral wie de week voordien niet heeft gewerkt en waarom. In landen met een zwakke sociale zekerheid zullen zieken al sneller een uurtje flexwerken. Ze staan bijgevolg als actief in de statistieken. Cynische tip: voer meer 0-urencontracten in en deze ziekenstatistiek zal dalen.

BETER NAAR OORZAKEN PEILEN

Er is kortom geen vergelijkingsbasis om aan te nemen dat ons land zou afwijken inzake intensiteit en evolutie van langdurig zieken. Daar zijn ook niet meteen redenen voor gekend. Eerder dan onheilspellende vergelijkingen te fabuleren om een draagvlak voor besparingen te creëren, kunnen we beter naar de juiste oorzaken van ziekteverzuim peilen. Zodat we preventief kunnen werken.

Opvallend is dat de groei van burn-outs en depressies bij jonge vrouwen ligt.

Opvallend is dat de groei van burn-outs en depressies bij jonge vrouwen ligt. Dat komt deels omdat jobs in de zorgsector met haar voorthollende werkdruk in grote mate door jonge vrouwen ingevuld zijn. Ook Nederland kent een alarmerende stijging, de ziektecijfers bij jongere werknemers omwille van mentale problemen ligt er nog hoger, en dat ligt wellicht ook aan het vele flexwerk.

De vraag is bijgevolg: is ons ziektesysteem ziek, zoals Stijn Baert en Voka beweren? Of toch eerder de wijze waarop wij maatschappelijk onze arbeid organiseren? Onze beleidsmakers blijven alsnog doof voor deze noodoproep. Een toename aan zieken ligt dan voor de hand. En dat, beste regering-De Wever, is ook bad for business.

• De Wever I
• voka
• langdurig zieken