Toegankelijkheid van de gezondheidszorg blijft een belangrijke doelstelling. Het kabinet van minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke (Vooruit), levert op dit vlak een grote inspanning. Toch stelt wetenschappelijk onderzoek – telkens opnieuw – vast dat bepaalde groepen van ‘kwetsbare personen’ uit de boot vallen en we de slogan van de WHO ’Everybody counts, no one should be left behind’ niet volledig waarmaken. Bij deze groepen vinden we mensen zonder papieren, met klachten op het vlak van geestelijke gezondheid, met aanslepende chronische aandoeningen, met beperkte geletterdheid, zonder dak boven het hoofd, zonder vaste verblijfplaats,… mensen die veel pech hebben gehad in het leven.

MOEILIJKE BEVALLING

Het verhaal begint in 1990, toen federaal Minister van Sociale Zaken, Philippe Busquin (PS), vond dat er ‘iets moest gedaan worden voor een toegankelijke eerstelijnszorg via het versterken van de rol van de huisarts’ (dat zinnetje stond trouwens vanaf 1982 in elke regeringsverklaring). Een plan werd op het kabinet uitgetekend waarbij elke burger zou worden aangemoedigd om een ‘Globaal Medisch Dossier’ te onderschrijven bij de huisartspraktijk van keuze. De persoonlijke bijdrage (het ‘remgeld’) zou dan verminderen voor die persoon, terwijl de huisarts als stimulans om het dossier bij te houden (in die tijd nog vaak een handgeschreven dossier), jaarlijks een vast bedrag per jaar per GMD-patiënt zou ontvangen. Een typische ‘win-win’ dus.

Het duurde bijna twee jaar vooraleer dit project politiek kon worden afgeklopt. Het overleg tussen artsen en ziekenfondsen verliep zeer moeizaam; de relatie tussen beide stond toen – omwille van allerlei dossiers – op een historisch dieptepunt. Er werd geargumenteerd dat zo een dossier inging tegen de ‘privacy’ omdat patiënten zich moesten engageren met een huisartspraktijk (dus minder mogelijkheid tot ‘rond-shoppen’), de toenmalige ICT-infrastructuur was onvoldoende performant om informatie op individueel niveau te verzamelen, enzovoort. Het was uiteindelijk toenmalig federaal minister van Werk en Pensioenen, Frank Vandenbroucke (toen SP.A), die in 2003 het Globaal Medisch Dossier voor de hele Belgische bevolking ter beschikking stelde.

VANDAAG BREED VERSPREID

Vandaag is het Globaal Medisch Dossier breed verspreid in België: 81% van de mensen met een ziekteverzekering hebben zo’n dossier bij een huisartspraktijk. In Vlaanderen is dat 86%, in Wallonië 76% en in Brussels Hoofdstedelijk Gewest 64%. Van de patiënten met een verhoogde terugbetaling (lager inkomen en voorkeurstarief) hebben 83% een Globaal Medisch Dossier, van de patiënten met een gewone terugbetaling 80% (cijfers IMA Atlas). Overigens is de trouw van de patiënt aan de huisarts vrij stabiel: in Vlaanderen en Wallonië is dit ongeveer 80% en in Brussel is dit 75%. Dit wordt berekend op basis van het percentage patiënten dat in het voorbije jaar niet naar een andere huisartsenpraktijk ging dan diegene waar ze gewoonlijk verzorgd werden.

81% van de Belgen met een ziekteverzekering hebben een Globaal Medisch Dossier bij een huisartspraktijk.

In de voorbije jaren werden veel inspanningen geleverd om ervoor te zorgen dat iedereen die hiervoor in aanmerking komt ook een voorkeurstarief krijgt, en werd er ingezet op een Globaal Medisch Dossier voor elke patiënt.

IEDEREEN BIJ DE HUISARTS

Wat kan men nog beter doen, om ervoor te zorgen dat iedereen bij de huisarts terechtkan? Een oplossing kan zijn het evident te maken dat iedereen die in ons land verblijft, ingeschreven wordt in een huisartspraktijk in de regio; een mogelijkheid die sterk ondersteund wordt in landen als Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Hieronder leest u de vertaling af van de openingsparagraaf op de NHS website.

Er is in het Verenigd Koninkrijk geen absolute verplichting, maar in de praktijk heb je geen toegang tot zorg indien je niet bent ingeschreven bij een huisartspraktijk. Op die manier is iedereen formeel verbonden met het gezondheidszorgsysteem en weet de burger waarnaartoe bij gezondheidsproblemen. Bovendien kan de huisartsenpraktijk actief de betrokkene contacteren voor preventie, bijvoorbeeld voor een griepinenting, of voor de opvolging van suikerziekte.

WELKE POLITIEKE ACTIE IS HIERVOOR NODIG?

Welke politieke actie is hiervoor nodig? Het is voldoende om in de ‘Wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen gecoördineerd op 14 juli 1994’ één zin toe te voegen: ‘Er wordt maximaal op ingezet dat elke burger die op het Belgisch grondgebied verblijft, wordt ingeschreven bij een huisartsenpraktijk, door het afsluiten van een Globaal Medisch Dossier met die praktijk’.

We hebben 12.000 VTE huisartsen nodig in België, die zich organiseren in goed verspreide en toegankelijke huisartspraktijken.

Om dit dan echt te doen werken, zullen enkele acties moeten worden ondernomen. De ziekenfondsen versterken hun inspanningen om de ziekteverzekeringen van zoveel mogelijk mensen op orde te stellen en dat voor alle categorieën – ook de ‘niet-verzekerden’ – een maatschappelijk rechtvaardige oplossing wordt gevonden. Alle gezondheids- en welzijnsvoorzieningen en informele verzorgers (vrijwilligers, mantelzorg) leiden personen die nog geen Globaal Medisch Dossier hebben toe naar een huisartspraktijk. Huisartspraktijken gaan meer samenwerken met elkaar, zodat ze de instroom van patiënten kunnen opvangen (om zo een einde te maken aan de ‘patiëntenstop’). Om dit mogelijk te maken, hebben we 12.000 VTE huisartsen nodig in België (er gebeurt nu een inhaalbeweging om de versnelde uitstroom door de babyboomgeneratie te compenseren), die zich organiseren in goed verspreide en toegankelijke huisartspraktijken die open zijn van 8u tot 19u op weekdagen, met een goede continuïteit via Huisartsenwachtposten.

Zou het geen goed idee zijn dat huisartsen zich organiseren, samen met verpleegkundigen, apothekers, kinesitherapeuten, maatschappelijk werkers,… in ‘eerstelijnsnetwerken’, die samen (in stedelijke gebieden) minstens 10.000 personen verzorgen? Dit kan leiden tot een grotere beschikbaarheid, zeker wanneer voldoende ondersteuning wordt geboden door praktijkassistenten (onthaal, administratie, ondersteuning van technische handelingen, enzovoort), en een taakverschuiving gebeurt bijvoorbeeld van huisartsen naar ‘verpleegkundigen in de huisartspraktijk’, zoals in de New Deal voor de huisartspraktijk van minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke (Vooruit), wordt voorgesteld.

De huisartspraktijken binnen een eerstelijnsnetwerk kunnen door de betere omkadering en in onderling overleg dan alle patiënten verzorgen die wonen in een bepaald geografisch omschreven gebied. Zo krijgt iedereen toegang tot zorg.

Een kritische succesfactor bij de New Deal voor de huisartspraktijk zal zijn het ‘vinden’ van wie momenteel uit de boot valt.

Als de New Deal voor de huisartspraktijk in 2024 operationeel wordt, zijn alle voorwaarden vervuld om dit systeem uit te rollen. Een kritische succesfactor zal hierbij zijn het ‘vinden’ van wie momenteel uit de boot valt. Hierbij kunnen lokaal sociale organisaties, straathoekwerkers en ‘community health workers’ ondersteund door de eerstelijnszones, een belangrijke rol spelen. Zo kan België tegen eind 2025 de WHO-slogan ‘Everybody counts, no one should be left behind’ realiseren. Zo wordt de doelstelling dat gezondheidszorg ‘sociaal rechtvaardig en inclusief’ moet zijn, werkelijkheid.

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2023: 5 minuten politieke moed van Samenleving & Politiek.

• huisarts
• gezondheidszorg
• 5 minuten politieke moed