Met de door de regering-De Wever aangekondigde meerwaardebelasting wordt nu door sommigen gezegd dat de veelbesproken vermogensbelasting er nu eindelijk is (“het taboe is doorbroken”), en door anderen dat dit het “begin van het einde” is. Merkwaardig hoe een uiteindelijk kleine ingreep zoveel discussie veroorzaakt, terwijl het debat over de scheeftrekking tussen belasting op arbeid en vermogen veel fundamenteler gevoerd moet worden, en met een veel opener vizier. Door het bestaan van supervermogens niet stelselmatig uit het debat te weren, bijvoorbeeld. En door ook bij de hoogste vermogens de verschillen te durven benoemen: €1 miljoen is niet hetzelfde als €10 miljoen, en €100 miljoen is iets heel anders dan €1 miljard.

Over die vermogensbelasting wordt gezegd dat het noodzakelijk is, dat het onuitvoerbaar is, dat het geprobeerd is maar nooit werkt, dat het slecht is voor de economie, dat het goed is voor de economie, dat het de staatsschulden oplost, dat het rijke mensen doet emigreren, dat het meer belasting betekent wanneer er minder belastingen nodig zijn, en nog veel meer. Het lijkt erop dat iedereen er alles al over heeft gezegd. Toch wil ik graag een mening toevoegen van een groep die minder vaak het nieuws haalt: mensen die een (groot) deel van hun inkomen uit kapitaal en niet uit arbeid halen, en die vinden dat de verhouding tussen het belasten van die twee oneerlijk is.

De verhouding tussen het belasten van kapitaal en arbeid is oneerlijk.

Wat maakt die mening bijzonder? Naast het feit dat het systeem in ons voordeel werkt, waarschijnlijk de bevoorrechte positie van waaruit we “het systeem” en zijn dynamieken kunnen aanschouwen. En wat we dan zien, is een systeem dat enerzijds werk niet naar waarde schat en anderzijds nefast is voor ons samenleven.

WERK WORDT ONDERGEWAARDEERD

Als “kapitaalkrachtige” haal je dus inkomen, of een deel ervan, uit andere bronnen dan een salaris voor geleverde arbeid. Dat kan bijvoorbeeld dividenden uit aandelen, het verhuur van vastgoed of meerwaarde uit je “persoonlijk portfolio” bij een (privé)bank zijn. Inkomsten waarvoor weinig werk nodig is, maar wel een initiële investering. Bij dividenden komt de totale belasting nog in de buurt van arbeidsbelasting, de twee andere mogelijkheden liggen er mijlenver van. Het is geen puur Belgisch fenomeen. De OESO rapporteerde in 2023 dat dit bij quasi al haar leden het geval is. Maar hoe je het ook draait of keert, vermogen wordt in ons land systematisch minder belast dan arbeid. Het klassieke argument dat dat kapitaal al belast werd in de “verdienfase” verliest aan kracht als je weet dat geërfd kapitaal vorig jaar “zelfgemaakt” kapitaal voor het eerst voorbijstak bij grote vermogens. Een trend die zich volgens een onderzoek van de bank UBS in de volgende jaren zal doorzetten.

Hoe is dit te vereenzelvigen met een samenleving waar het belang van werk voortdurend wordt benadrukt? Waarom is dit niet meer een breekpunt bij politici, die constant spreken over het promoten en waarderen van werken?

Daar zijn waarschijnlijk verschillende redenen voor. Eén daarvan is dat de “1%” in België, zoals in de rest van de wereld, een dosis invloed heeft die omgekeerd evenredig is met hun aantal. Eens je bij die groep hoort, heb je bijna automatisch meer mogelijkheden om beslissingsnemers direct of indirect aan te spreken. Anders gezegd: naar de zeer vermogenden wordt meestal geluisterd.

We zien hoeveel eenvoudiger het is om inkomen uit kapitaal te laten groeien, in vergelijking met die uit arbeid.

Als er geluisterd wordt, is dit misschien het goede moment om het volgende te herhalen: vanuit onze ervaring als zeer vermogenden voelen we dat de belastingdruk niet op onze schouders ligt, en zien we hoeveel eenvoudiger het is om inkomen uit kapitaal te laten groeien in vergelijking met die uit arbeid.

VOOR IEDEREEN SLECHT NIEUWS

De Tijd schatte dat de rijkste Belgen in 2021 zo’n 483 miljard (!) euro toevertrouwd hadden aan vermogensbeheerders (privébanken). Dat geld wordt geïnvesteerd om “het beter te doen dan de inflatie”, om op langere termijn te blijven groeien. Vermogensbeheer is natuurlijk niets nieuws, en sparen en investeren zijn ook belangrijk, maar met die accumulatie groeit ook de kloof tussen arm en rijk en komt er een moment waar wat voordelig is voor sommigen nadelig wordt voor iedereen.

Over die uitdijende kloof leert de geschiedenis, in detail beschreven in The Great Leveler (2017) van Walter Scheidel, ons minstens twee zaken. Ten eerste dat dit bijna onvermijdelijk is, en ten tweede dat het zich doorzetten van deze dynamiek uiteindelijk leidt tot een harde reset die altijd gepaard gaat met extreem geweld, type wereldoorlogen en revoluties.

Willen we dat laatste vermijden, wat toch de bedoeling moet zijn, is het dus van cruciaal belang om manieren te vinden om deze dynamiek te corrigeren. De huidige belastingheffing, de nieuwe veelbesproken meerwaardebelasting ten spijt, lijkt die alvast aan te zwengelen.

Onze oproep naar beleidsmakers is zeer eenvoudig: hou minder rekening met onze belangen en meer met ons vermogen.

In een boeiende passage van zijn boek Armoede uitgelegd aan mensen met geld (2024) legt Tim ’s Jongers uit dat beleid werkt in 80% van de gevallen, maar dat vanaf een bepaalde ondergrens armoede zo’n “clusterfuck” wordt dat het een andere aanpak vereist. Aan de andere kant van het financiële spectrum is het net hetzelfde: vanaf bepaalde bedragen moeten we anders durven denken. Onze oproep naar beleidsmakers is alvast zeer eenvoudig. Hou minder rekening met onze belangen, meer met ons vermogen, en maak de zaken eerlijker door kapitaal meer en arbeid minder te belasten.

Zeg dat de rijken het gezegd hebben.

Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 3 (maart), pagina 26 tot 27

• kapitaal
• vermogens
• arbeid
• fiscaliteit