De opluchting was groot toen De Croo I in het zadel werd gehesen. Oef, een volwaardige regering. Vooral omdat er eindelijk twee duidelijke kapiteins – Alexander De Croo en Frank Vandenbroucke – zijn om de escalerende coronacrisis het hoofd te bieden. Maar zeker ook omwille van het feit dat deze regering het startpunt moet worden van op een andere manier aan politiek doen.

Bij de bekendmaking van het regeerakkoord waren er warme woorden van Alexander De Croo voor coformateur Paul Magnette, een lijn die in de weken nadien werd gevolgd door alle ministers. Een verademing. Voordeel daarbij is dat de Vivaldi-partners, anders dan de 'Zweedse' partners voordien, niet elkaars electorale concurrenten zijn. Die zitten nu eerder in de oppositie. Deze centrumregering is kwetsbaar zowel vanop links als vanop rechts, net als ook de oppositiepartijen zelf overigens kwetsbaar zijn. Na de formatie van de regering, volgt nu voor de Open VLD-, CD&V- en sp.a-voorzitters de heropbouw van hun partij. Ze lijken daarbij het lot van hun partij te koppelen aan 'goed bestuur' en aan de slagkracht van deze regering om 'het vertrouwen van de mensen' terug te winnen. Evenzeer zal het voor hen de uitdaging zijn om opnieuw kleur te geven aan de eigen partij met meer duidelijke profilering en stellingnames. Afwachten of dit tot spanningen leidt binnen Vivaldi.

Het is makkelijk om meewarig te doen over de veranderde toon ('het is maar toon'), maar het is wel degelijk een manier om het vertrouwen in de politiek te herstellen. Een andere manier om dat te doen, is het leven van de mensen die het moeilijk hebben te verbeteren. Daarom ook opluchting omwille van het feit dat dit, na de afstraffing van 'Zweeds' (verlies van 22 zetels), weer een regering is met socialisten en groenen. De groenen wegen alleszins op het akkoord. Ze hebben de portefeuilles Klimaat, Energie en Mobiliteit in handen, en zelfs Ambtenarenzaken en Overheidsinstellingen kunnen een knooppunt zijn in echt transitiebeleid. Voor de socialisten is de analyse genuanceerd. Sp.a, met 9 zetels de op één na kleinste Vivaldi-partner, heeft met Frank Vandenbroucke het gezicht van een solidair land op nationaal vlak en met Meryame Kitir dat van een solidair land op het internationale toneel. Voor PS, met 20 zetels de grootste Vivaldi-partner, is het plaatje anders. PS haalt verrassend genoeg weinig belangrijke bevoegdheden binnen. Maakt men haar balans van de portefeuilleverdeling op, dan is het verschil met de legislatuur 2011-2014 zelfs heel opvallend.

Dat laatste is een slechte zaak om deze centrumregering naar links te duwen. Het antwoord op hoe rood en groen deze coalitie zal blijken, is dan ook dubbel. Enerzijds heeft links in het Vivaldi-akkoord niet veel moeten (ahum) 'slikken' in vergelijking met de deal tussen N-VA en PS van augustus waar veel eten in zat voor links (enkel de vermogenswinstbelasting en verhoging van het minimumloon sneuvelden in Vivaldi); het Vivaldi-akkoord is ook een stuk groener dan de deal tussen N-VA en PS. Anderzijds is dit een echt centrumakkoord, met voor elke partij wat wils en met 'Zweedse' partners op belangrijke portefeuilles (zo haalde Open VLD, met 7 zetels minder dan PS, de '16', Justitie en Begroting binnen). Het is voor werknemers dan ook een akkoord met vier seizoenen. Er is zeker sprake van lente en zomer: er zijn duidelijke sociale investeringen, de transitie richting een meer duurzame economie lijkt nu echt ingezet, en de erkenning van het middenveld en het sociaal overleg is terug van weggeweest. Maar er is ook wel herfst en winter: er komt geen aanpassing van de loonnormwet, geen verlaging van de pensioenleeftijd terug naar 65 jaar en geen rechtvaardige fiscaliteit met een vermogensbelasting.

Afwachten dus hoe deze regering uitdraait – getuige daarvan de vele vraagtekens in de inhoudstafel van dit nummer. Veel passages in de partituur van Vivaldi zijn nog onduidelijk. Inzake Armoedebestrijding lezen we dat de uitkeringen zullen worden opgetrokken 'in de richting' van de armoedegrens, maar blijven er veel vraagtekens over de budgetten daarvoor. Inzake Fiscaliteit wordt een grote fiscale hervorming aangekondigd met een eerlijke bijdrage van die personen met de grootste draagkracht, maar voorlopig liggen er enkel concrete voorstellen op tafel voor lastenverlagingen voor bedrijven terwijl de maatregelen die inkomsten moeten opleveren vooralsnog vrij vaag of beperkt blijven. Inzake Asiel en Migratie zien we opnieuw respect voor de Mensenrechten, maar zijn er toch ook zorgen om Sammy Mahdi als staatssecretaris. Inzake Energie zet deze regering na jaren van stilstandsbeleid haar stempel op het energielandschap, maar blijft de hamvraag toch of de kernuitstap in 2021 daadwerkelijk zal gebeuren. Inzake Werk zien we een in ere herstellen van de sociale partners, maar zal veel afhangen van de krachtdadigheid waarmee die hun hernieuwde prominente rol binnen het arbeidsbeleid zullen invullen. Inzake Pensioenen worden de minimumpensioenen drastisch verhoogd, maar zijn er nog veel vraagtekens over hoe die 1.500 euro pensioen wordt ingevoerd.

Opluchting dus, maar vooral toch ook waakzaamheid. Want of de partituur van De Croo I in de uitvoering voldoende rood en groen kleurt, zal nog moeten blijken.

Samenleving & Politiek, Jaargang 27, 2020, nr. 9 (november), pagina 2 tot 3

• regeerakkoord
• De Croo I
• edito