Een overtuigende 88% van de Vooruit-leden stemde voor de toetreding tot de regering-De Wever. Het regeerakkoord hadden ze op dat moment nog niet gelezen. Men wist dat de index was gered, ook voor de uitkeringen; maar dat de welvaartsenveloppe was uitgekleed, wist men toen nog niet. Niet dat het veel had uitgemaakt. Er was vooral opluchting; oef, eindelijk een regering. Er was ook vertrouwen in het harde werk van voorzitter Conner Rousseau en zijn supersherpa Inti Ghysels, door Wetstraat-watcher Wouter Verschelden omschreven als een ‘koele minnaar van Arizona’.

Knack-hoofdredacteur, Bert Bultinck, riep Conner Rousseau, als ‘stopper’, uit tot de winnaar van de formatie.

‘Zonder ons was het erger’ bleek een doorslaggevend argument. En dat klopt voor een stuk ook. Zonder Vooruit was er wellicht geen indexering voor leeflonen en uitkeringen (nu niet in het akkoord), überhaupt geen sprake meer van Unia (nu een besparing van 25%), de mogelijkheid om kinderen van uitgeprocedeerde vluchtelingen op te sluiten (nu niet in het akkoord), een besparing van 50% op ontwikkelingshulp (nu 25%), enzovoort. Er wordt ook in gezondheidszorg geïnvesteerd. Het leidde Knack-hoofdredacteur, Bert Bultinck, ertoe om Conner Rousseau, als ‘stopper’, uit te roepen tot de winnaar van de formatie. Dit laatste is een wel zeer positieve lezing. Dit blijft het akkoord van Bart De Wever en Georges-Louis Bouchez. Formateur De Wever bewoog nauwelijks tijdens de onderhandelingen; altijd weer kwam een variant van dezelfde supernota op tafel. Een grondige lezing van het akkoord, zo zal u merken in dit nummer, toont de grote ruk naar rechts. Op vlak pensioenen, arbeidsmarkt, migratie, klimaat, enzovoort.

De verrechtsing is overal in Europa bezig, ook bij ons. Ze is ook niet nieuw. Onder Di Rupo I werden de paaltjes al wat naar rechts verzet met de versnelde degressiviteit van de uitkeringen, de verlenging van de wachttijd voor jongeren van 6 tot 9 maanden, en de aanpassingen aan de welvaartsenveloppe. Onder Michel I kregen we de indexsprong, de aanscherping van de loonnormwet uit 1996 en de ‘taks shift’ met grote budgettaire tekorten tot gevolg. De verrechtsing zet zich nu met grote ruk door. Mede door de begrotingssanering, waarvoor alles moet wijken. Om tegen 2029 zo’n 23,3 miljard te vinden moeten we meer, langer en harder werken. In totaal dragen ‘de sterkste schouders’ slechts 11% van de begrotingsinspanning. De rest wordt elders gezocht, bij gepensioneerden, langdurig werklozen en zieken, en vluchtelingen. De regering rekent zichzelf rijk met een verhoogde competiviteit; al biedt die op zich geen enkele garantie op meer koopkracht voor de modale Belg – dat is de les uit de VS.

Het sociaaldemocratische devies, om via beleidsdeelname kleine stapjes vooruit te zetten, is verlaten.

Vooruit neemt hiermee een grote gok. Het sociaaldemocratische devies, om via beleidsdeelname kleine stapjes vooruit te zetten, is verlaten. Het is nu vechten om te behouden wat reeds verworven is, of zelfs om het niet al té veel te laten afbreken. De partij lijkt zich bewust van dat gevecht. De regering was nog geen dag oud en er waren al tegengestelde lezingen over de meerwaardebelasting, de grote rode trofee. En na één week droegen de ‘sterkste schouders’ al 210 miljoen euro minder bij aan de begroting van 2025. Er zitten veel losse eindjes in het akkoord. Op de ingeschreven 7,8 miljard euro aan terugverdieneffecten moet alvast niet te veel worden gerekend, zo leert ervaring. Elke begrotingsronde dreigt zo een nieuwe besparingsronde te worden. Zeker omdat in het regeerakkoord ingeschreven staat dat de belastingdruk niet mag stijgen en de loonnorm op 0% ligt. Lees: de austeriteit wordt ingekapseld in het beleid.

Arizona laat Vooruit achter met veel vragen. Wat betekent dit akkoord voor de socialistische actie? Hoewel ABVV vragende partij was dat Vooruit mee aan tafel schoof, is die alliantie op dit moment gebroken. Bert Engelaar stemde tegen op het congres. En wat met andere middenveldorganisaties, die geviseerd worden maar natuurlijke partners zijn van Vooruit? En dan is er nog de relatie met PS. Die belooft vooral te zullen schieten op MR, Les Engagés en ook N-VA (de beperking van de werkloosheid in de tijd of de sluiting van kleine treinstations treft vooral Wallonië), maar nauwer zullen de al slechte banden tussen PS en Vooruit er niet op worden.

Wellicht zijn straks weer een aantal paaltjes naar rechts verzet.

Vooruitblikken op electorale gevolgen in 2029 heeft geen zin. Vooruit kan stemmen verliezen aan linkse oppositiepartijen PVDA en Groen, en aan coalitiepartner N-VA die gekend staat om haar junior partners op te eten, of ze kan worden beloond voor haar ‘stoppersrol’ in de regering. Het valt niet te voorspellen. Maar op ideologisch vlak zal deze deelname wel een impact hebben. Want wat zal Vooruit straks zeggen aan de kiezer? Dat ze geen voorstander is van een beperking van de werkloosheid in de tijd, dat ze de pensioenen wil optrekken, dat ze mensen met een uitkering boven de armoedegrens wil krijgen, dat ze de rechters van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen respecteert? Dat zal weinig geloofwaardig zijn. De vraag is ook of de Vooruit-kopstukken het regeringsbeleid niet zullen internaliseren en verdedigen, in plaats van het te beschouwen als een tijdelijke en noodzakelijke achteruitgang die de volgende legislaturen met man en macht moet worden teruggedrongen. Neen, wellicht zijn straks weer een aantal paaltjes naar rechts verzet. Niet alleen op sociaaleconomisch vlak; de beperking van de werkloosheid in de tijd krijg je niet meer teruggedraaid. Maar ook op vlak van asiel en migratie; woonstbetredingen zijn straks wellicht gangbare praktijken. Dit is de grote ruk naar rechts. Ondanks de inspanningen van Vooruit om de scherpste kantjes er af te vijlen.

Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 3 (maart), pagina 2 tot 3

• Arizona
• regering-De Wever
• Vooruit